На своїх

У выборах до Европского парламенту кандідовало на Словакії дакілько Русинів. Каждый за іншу політічну партію. В Штрасбурзі і Бруселі не буде ани єден.

Наперек тому европскы выборы не треба оціньовати з русиньского боку цалком неґатівно. Вказали, же можливость мати своє заступліня у „великый політіці“, чім думам головно словацькый парламент, мають і Русины. Ніт, не змінила ся сітуація, ани сістема выборів. Но змінили ся люди.

Свого часу выникла політічна партія Наш край, котра хотіла быти тым елементом на політічній сцені, котрый бы заступав Русинів Словакії. Скінчіла неславно, днесь єй властнить словацькый актор, котрый на кандідачный список до европарламенту написав лем себе як єдиного кандідата і скінчіло то аж над мої очекованя – через вісем тісяч голосів про партію єдного чоловіка є про мене штось чудесне. Но неуспіх Нашого краю быв запричіненый веце факторами. Спомяньме холем два основны.

По перше, словацькый премєр Владимір Мечіар свого часу змінив сістему выборів на Словакії і завів єден округ. Тым собі хотів забезпечіти, же на його мено не будуть голосовати лем в його роднім краю, але на цілій Словакії і такым способом істо партія выграть выборы. І выграла. Кебы в каждім окрузі вів кандідачный список хтось локалный, выгра бы абсолутно не мусила быти реалітов. Бо то была партія єдного чоловіка – „вождя народа“ – Мечіара. Тов змінов сістемы ся, окрім іншого, властно заблоковала можливость, жебы ся до парламенту дістала якась реґіонална партія, припадно партія народностна, головно покля іде о народноть меншу, як наприклад Русины і вынятком так дакус зістали Мадярі. Самособов, зістала можливость выгравати з реґіоналнов або меншыновов партійов холем в реґіонах. Лемже ту приходить тото – по друге.

По друге, політічна партія Наш край не знала здобыти голосы ани в реґіоналных выборах – крайскых і комуналных. Резултаты партії, покля іщі была в руках „нашых“, были барз слабы. Чом? При досправдовій почливости ку вшыткым особам, котры ся в партії анґажовали, кандідовали за ню, треба повісти, же то не были в шырокых русиньскых кругах голосуючіх кандідаты, котрых бы хотіли за своїх політічных представителів. З єдного боку радше чоловік давать голос великій партії, котра рішыть і велику політіку, яка є перевязана і на реґіоны, з другого люди на кандідатці Нашого краю были окрім іншого політічно незнамы, о котрых голосуючій Русин малошто знав, а уж абсолутно не знав, чом бы їм лем на основі русинства мав дати голос.

Вертаме ся до того, же евровыборы з русиньского погляду не треба брати аж так неґатівно. Чом? Бо тоты выборы зачінають потверджовати тренд, же про Русина не є аж таке неможливе дістати ся до парламенту і вдяка русиньскым голосам. Не жебы сьме уж Русинів в парламенті не мали. Мали, докінця і на міністерьскых посадах, но теперь бісідуєме о актівных Русинах, такых, котры тему русинства презентують і в рамках свойой кандідатуры, але головно і без кандідатуры. Тоты попередні будовали лем на силі свойой партійной приналежности, многы ани не споминали, же Русинами суть.

Днесь не є похыбностей о тім, же про найміцнішу владну партію Smer-SD в русиньскых реґіонах, а нелем, зберав голосы Мартін Караш, котрый вдяка переференчным голосам підскочів із 13-го місця на кандідачнім списку на 7-ме. Не стачіло, але… В многых русиньскых селах окресів Меджілабірці, Свідник ці Бардейов зясь не была вынятком выгра партії Most-Híd, за котру кандідовав Михал Ґоріщак із 4-го місця. Ани він ся не дістав до европарламенту, партія нияк не буде мати свого евродепутата. Але… І маєме ту іщі далшгого партійного колеґу Ґоріщака – Петра Крайняка, котрый не кандідовав і моментално є державным секретарьом резорту школства. Він бы істо не дістав в припаді кандідатуры менше голосів як Ґоріщак, бо він їх мав уж у выборах до словацького парламенту.

Мінімално тоты три мена рушають справу Русинів у політіці на іншу рівень. Вшыткы трьоми оперують з тым, же суть Русины, русиньскы темі давають на стіл і не суть то уж незнамы люди в кругах русиньскых голосуючіх, мають уж своє реноме в реґіонах і так знають здобыти голос. Самособов, можеме бісідовати о тім, же Караш мав теперь лем понад пятьтісяч голосів, Ґоріщак половину з того. Но єдночасно треба повісти, же і днесь сидять в словацькім парламенті люди, котры в рамках преференчных голосів были на чіслах єдного або другого спомянутого.

Покля ся не змінить сістема выборів і буде на Словакії єден округ, треба то брати як факт. Но не значіть то, же актівны Русины, котры русиньскы темы будуть давати на стіл, не годны дістати ся до парламенту. Треба на то лем волю. Волю релевантных політічных партій, жебы такых кандідатів дати на місця, котры з їх силов преференчых голосів можуть перейти і здобыти мандат депутата, і волю нашых людей голосовати на своїх.

Сьме в іншій позіції, як сьме были десять років тому. Выросли нам мена, за котры ся дасть голосовати. Не є то утопія, утопійов є думати собі, же по зміні сістемы выборів будеме мати успіх з яковсь етнічнов партійов. Не будеме. Кедьже нас є так мало, як нас є і люди мають різны політічны погляды, што геґемонія партії звудована лем на народности не вырішыть.

Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm. Жрідло фотоґрафії: Wikipedia.

ТЕКСТ НАПИСАНЫЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА

 

Повязаны дописы

Польковиці 103,8 МHz
Ґорлиці 106,6 MHz