В Мадярьску вышли три новы філолоґічны публікації

В тых днях дістали ся нам до рук три новы, цінны філолоґічны публікації, котры вышли в Мадярьску. Выдавательом тых трьох выдань є Вседержавне русиньске самосправованя в Мадярьску і вышли в едіції Кроатика.

Авотором двох з них є вызначный русиньскый філолоґ Др. Михаіл Капраль. Тот стоїть за выданьом кодіфікачной про Русинів у Мадярьску публікації з назвов Зберька правил русинського писаня и выговорёваня, як і за унікатным выданьом Карпаторусинськы поселеня. Лішта сел и варошув у Централнуй Европі, де днесь бывають вадь даколы бывали Карпаторусины.

Трерім новым выданьом є Мадярсько-русинськый русинсько-мадярськый терминолоґічный словарь, котрого авотором є Віктор Ґіріц.

Правописны правила

Русины в Мадярьску пару років тому вырішыли так само зробити свою норму кодіфікованого русиньского языка. Од 2017-го року зачав хосновати ся Русинськый ортоґрафічный словарь, котрый зоставив так само Михаіл Капраль.

Теперь мають Русины в Мадярьску зроблены далшы правила потрібны про норматівность языка. Зберька правил русинського писаня и выговорёваня – то продовжіня роботы в нормованю русиньского літературного языка про мадярьскых Русинів. В публікації суть представлены основы ґрафікы, ортоґрафії, ортоепії. Правила, самособов, обсягують і фонетіку, фонолоґію, як і морфолоґію.

Як пише ся у спередслові правил, формованя іщі єдной варіанты русиньского літературого языка іде на фоні успішного розвоя русиністікы в централній Европі в послідніх десятках років, і правила робили ся з цільом максімалной консолідації языковых норм про Русинів, котры жыють в сусідніх державах. І зато автор основу новых правил нашов у послідніх роботах фаховців з Інштітуту русиньского языка і културы Пряшівской універзіты в Пряшові.

Русиньска топонімія

Михаіл Капраль окрім языковых правил приготовив до друку і єдну досправы унікатну публікацію.

Книжка Карпаторусинськы поселеня. Лішта сел и варошув у Централнуй Европі, де днесь бывають вадь даколы бывали Карпаторусины. є комплетнов топонімійов русинькых населеных пунктів – сел і міст, котры будь історічно были русиньскы, або нима суть доднесь.

В публікації найдеме нашы села і міста в Хорватії, Мадярьску, Польщі, Румунії, Сербії, на Словакії, і на Україні, значіть з цілой нашой Карпатьской Руси, як і з нашых діаспорічных теріторій на нижній землі.

Робота то не была легка, бо Др. Капраль хотів, жебы села і міста были записаны так, як то норматівні є, як ся то записує по русиньскы в даных державах, навеце, жебы там была назва і в державнім языку даной країны. Зато на публікації співпрацовав із Русинами зо споминаных країн, жебы досягнути точность в названях і ґраматічну правилность в записованю.

З вынятком лемківскых названь суть вшыткы назвы в далшых державах записаны в публікації і по мадярьскы, кедьже вшыткы тоты села і міста были іщі на зачатку 20-го столітя на теріторії Угорьска, Лемковина была Австрія, і в мадярьскім языку тоты назвы сохранили і у практіці хоснують ся доднесь.

Найвекшов проблемов, як сам автор пише, были назвы на Підкарпатю, кедьже доднесь на Україні не існують нашы офіціалны інштітуції, не суть зроблены єднотны норматівны правила, жебы мож было конзултовати тото офіціално. Але і так авторови подарило ся позберати корпус, котрый мож брати за норматівный і репрезентатівный.

Потрібна термінолоґія

Як сьме спомьнули, третім новым выданьом є  Мадярсько-русинськый русинсько-мадярськый терминолоґічный словарь Віктора Ґіріца. То далша публікація, котра є потрібна про нормованя языка.

Точна термінолоґія поможе по русиньскы пишучім особам, але головно она є потрібна і у сфері хоснованя русиньского языка урядно. Словарь термінів є продовжіньом попередніх в Мадярьску. выданых словарів, як і ортоґрафічного словаря. Автор мав ціль зобрати русиньскы неолоґізмы зо сферы общественного жывота і наукы, як і сохранити архаічны слова.

Як Віктор Ґіріц в публікації пише, не было мож дати до того словаря терміны із вшыткых фахів, но тото є за його словами задачов до будучности.

ТЕКСТ НАПИСАНЫЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА