Жалібный лист о кінци Лемковины

Продолжаме з публикацийом неоціненых листів, писаных нашыма предками до редакциі «Карпатской Руси» в Зъєднаных Штатах Америкы. Дальшый раз, з нелегкым серцьом, можете прочытати жалібны слова о тым, як такой місяц-два по выселінях выглядала наша Лемковина.

То жалібный лист о тым, што Лемковины уж ніт, што остала она тепер лем пустыньом. Кореспонденцию надослал жытель Полян (пов. Коросно). Як раз в Полянах і сусіднім Вільхівци лишыло ся пару родин.  Бывало так, што нашым повело ся отримати «лівы» засвідчыня приналежности до римокатолицкого Костела – так товды были лишаны на на своіх ґаздівках.

Але бывало і так, што в декотрых селах лишали поєдны рускы родины, кєд дахто з членів мал американьскій пашпорт, кєд был робітником уряду, або робил як лісный. Все залежало то лем од того, ци чыновникы, якы одповідальны были за етнічну чыстку Лемковины, задумали, же даный чловек, за його професийом, годен ся гев «придати». Очывидно все оставали мішаны фамелиі – лемківско-польскы.

Лист од краяна з Полян вказує і на інчу важну справу. Отже, пише він про одвічных нашых сусідів – Жыдів. Датує, што тых поляньскых і сусідніх до Полян в 1943 р. знищыли німецкы окупанты. На Лемковині уж нихто не ставлят новых хыж, бо ніт єй давных жытелів.

Жалібный лист о кінци Лемковины то тіж доказ на тото, што люде досправды бояли ся заранійшього дня. Автор додає, што не годен вшыткого описати (хоц был лем саму правду), бо кєд бы дахто зробил цензуру, буде мал з той причыны біду.

Лист опубликуваный в: «Карпатска Русь», Йонкерс, ЗША, ч. 36, пятниця, 12. вересня/септембра 1947, стр. 3.

ПОЛЯНЫ, пов. КРОСНО

На Лемковщинi теперь Пустыня

М. Савина в Вест Франкфорт, Илл., получил писмо от краяна Андрея Повха, котрый остался в родном селі, в Пoлянах, пов. Кросно.

22. VII. 1947.

…Лист и в листi єдного доляра я от вас отримал. За то всьо складам вам сердечну подяку.

Достал єм лист з России от вашой сестры Параскы. Пише, же хотіла вернутися домів и юж была коло границі, але єй навернули, то єсть теперь недалеко от границі, коло Самбора. Пише мі, же в зимі мала от вас лист и от сестры Насты.

Довідуєтеся, як ся нам теперь поводит, то не думайте, же я вам можу всьо описати, бо най лист ктось отворит, и штось такого буде написано (хоц и правда), то я бы-м барз за то покутувал. Але пишу вам, же не дуже нас гев было, а ище теперь 12 фамелий забрали нa захід, т. є.  коло німецкой границі, так же в Полянах зостало лем пару фамелий, ну и меже нима я ище зостал в Полянах. В Вільхівци зостало ище 13 фамелий, а решта цілы горы от Санока аж за Горлиці, де были лемкы, – села порожні и неє никого. Всьо вывезли на захід в маю и в червцу. Так, дорогий приятелю, Лемківщины юж неє. Ходят по ней дикы звіри – серны, заяці, вовкы, але нашых люди юж мало де ся трафит.

Довідєутеся, ци єсть церковь, школа и корчма. То церковь есть розбита, школа так само, и діти ся не вчат, бо ани дуже діти неє, ани учителя неє. А о корчмі теперь ани никто не думат, ани єй неє, а жиды, што были в нас и навет в цілой Польші, то в році 1943 всьо німці выстріляли, так же ани в околиці, ани в Дуклі, ани в Яслі ани єдного жида неє. Я юж пару років жида не виділ.

Довідуєтеся, ци єсть гев дакто з Мышковскых, то з тых, откыль были ваша мама, неє никого, бо уйко Федор пропал в войну, уйчина умерла, а всі діти выіхали до России.

Я з Америки достал кілька листів, што ся довідуют за свои родины, и каждому єм отписал, як есть. Довідуєтеся о Лигуса Стефана, то выіхал до России, и там юж помер. Довідуєтеся, ци в нас ставлят хижы, то никто не ставит, бо ту и тоты порожні, што кілька зостало по фронті. Пишу вам правду, же мы ту так сідиме, як в пустыні, но и так не маме спокою. Дуже вам не можу писати, лем тівко бы-м хотіл, жебы вы оттамтыль выправили в нашы горы єдного чловека, жебы ся на нас посмотрил, и на нашы села, то бы сте ся всьо довідали. А як мате на сердци горы, в котрых сте переживали молодый вік, то повиннь сте тото зробити.

А ту мате адрес от вашой сестры Параскы: обл. Дрогобыч, УССР район Самбор село Пиняни Бернацка Параска Васильевна.