Акция «Вісла» не была конечністю. Была комуністичным злочыном

В остатнім часі на каналі History Hiking вказал ся фільм припоминаючый траґічну історию акциі «Вісла». І, хоц того рода фільмів за остатні рокы вказало ся што найменьше пару, тот як раз заслугує на увагу. А то з парох причын.

Фільм был зреализуваный во спілпрацы з Юрийом Стариньскым і веденым ним Лемківскым Ансамбльом Пісні і Танця «Кычера» з Ліґниці. Як головны нарраторы выступили в ним дває выселенці – Укач Возняк з Білцаревы та Іван Дзядик з Фльоринкы.

Наголовок фільму сам в собі може здавати ся контроверсийный. Є він (з огляду на популяный канал на YoTube) напрявленый на вшыткых обзераючых, значыт в тым чыслі і польскє соспільство. Коли посмотриме на фільм (як мотузок подаваный в социяльных сітях), то звучыт він: «Помста ци конечніст? Дотерли сме до выселеных Лемків». І ту треба позначыти, што продукция зреализувана каналом History Hiking розправлят ся зо стереотипами і популістичным дискурсом, присутным долгы рокы в польскых кругах.

По перше, в фільмі подає ся, што Лемковина была окремом обшырю од інчых земель, якы были обняты выселенчом акцийом. Реализаторы звертают увагу, што Лемкы были лояльныма і мирныма громадянами. Сут тіж однесіня до того, што асоциюваня Лемків з Украіньском Повстаньском Армійом то блуд, кєд же в шорах украіньской партизанткы были лем поєдны Лемкы. «Проблем в тым, што Лемкы были жертвом двох формаций. Заєдно УПА, як і польскых формаций. Хоц, повіджме собі ясно, што рішучо гірше в іх особистых споминах записали ся приміром воякы Корпусу Внутрішньой Безпекы (…)» – бесідує в фільмі Мацєй Реґевич.

На розділ од комуністичной реторикы, в фільмі являт ся, што акцийом «Вісла» была обнята не лем украіньска меншына, але тіж русиньска – з обшыри Лемковины, што до котрой была схоснувана тзв. ґрупова одповідальніст. Вкінци фільм одкламує тіж як мантру появляючы ся коментарі з польского дискурсу, што выселіня мали быти одповідю за Волынь. Припоминат він і о Центральным Лаґрі Працы Явожно – комуністичній вязници, о якій в польскым дискурсі за вельо ся не повідат.

В фільмі схоснувано архівальны фотоґрафіі. Інсценізацийом были забудуваня Музею Лемківской Культуры в Зындранові, а тіж цмонтір і церков св. Йоана в Мушынці. Так само прикликано выімкы, тлумаченых на польскій язык, листів выселенців до еміґрацийной «Карпатской Руси».

Образ History Hiking то тіж проба вказаня, што выганяня довело до знищыня твореной столітями культуры. Попри тым выявлят він зложеніст часів і ідеолоґій, якы одбили ся на меджелюдскых односинах. Має в собі і глубшый переказ – вагу історичной памяти в днешнім тырваню народу. Але вказує і штоденну травму поколіня выселенців – од «отримуваня» понімецкых розшабруваных ґаздівок по брак можливости реліґійных практик.

«Ци чуєте жаль до Поляків за акцию “Вісла”» – звідувал Мацєй Реґевич. – «Так, мам жаль. Мам жаль. Мам жаль, бо могли сме гын дальше жыти.» (…) Но преця проводячы тоту акцию “Вісла” то знищено, знищено культуру, знищено традицию, знищено нарід, нарід знищено» – таку одповід почул од Фльоринчана Івана Дзядика.

17. грудня/децембра 2024 р. Іван Дзядик вмер. Не діждал премєры.

«І мушу вам повісти іщы єдну річ, што я сам колиси єм думал, што акция “Вісла” была конечністю, жебы остаточно розвязати проблем УПА, проблем бандерівців. Але коли заглубил єм ся в особисты спомины тых люди, коли познал єм траґедию Лемків, познал єм Лемків выселеных вчас акциі “Вісла”, змінил єм своє думаня» – уцтиво почуєте од Мацєя Реґевича.