Явожно – місце спільной памяти

Меджепоколіньова памят – тото злучыло участників лемківского поломництва до бывшого концентрацийного лаґру в Явожні, місця назначеного страданьом нашых предків.

Одбыло ся оно в суботу, 18. мая 2025 р. з благословліня Высокопреосвященного Архієпископа Перемышльского і Ґорлицкого Паісия. Орґанізатором поломництва была креницка православна парохія св. Владиміра.

Што важне, участ взяли поломникы не лем з Лемковины, але тіж з далекых західніх земель – чужыны. Символично, місце прокляте в лемівскій памяти злучыло в воскресній молитві потомных выгнаных в акциі «Вісла».

Перше пасхальный парастас был одслуженый при памятнику вознесеным на місци ґруповой могылы вязнів лаґру. Богослужыня правил креницкій парох, о. митр. Петро Пупчык. Сес памятник был одкрытый в 1989 р. товдышніма президентами Польщы і Украіны.

По молитві Мелянія Клинковска, дівка явожняньского вязня, якій николи не вернул з лаґру, одчытала фраґменты книжкы описуючой долю Явожнаків. В дальшій части Петро Трохановскій одчытал свій верш «Явожно» та верш «Березы біленькы» Івана Горощака. До Горощакового твору перед роками музику підготовил Ярослав Трохановскій.

Поломникы пак перешли на місце, де давнійше находил ся сам лаґєр. Днес в тым місци не видно уж його границ. Остали лем поєдны будівлі. Як раз ту, в 70. річницю выгнаня (2017 р.) з ініциятивы Стоваришыня Лемків был одбрытый памятник, якій посвячено лемківскым жертвам Центрального Лаґру Працы в Явожні.

Лемківскє упамятніня жертв явожняньского лаґру было одкрытe по роках систематичного фальсифікуваня лемківской істориі і неспоминаня на Лемків (Русинів) – вязнів явожняньского лаґру двох тоталітаризмів. Видно на ним інскрипцию в трьох языках – в лемківскым, польскым і анґлицкым:

Вязненым і страдавшым
в лаґрі в Явожні
в наслідстві акциі «Вісла»
Лемкам
29 квітня 2017 рока – Потомны

Упамятніня закінчыло спільне одспіваня гымну «Горы нашы». І тым разом до Явожна, спомнути памят поневоленых, пришли окрем креницкых парохіян, Лемкы з Бортного, Ждыні, Конечной, Смереківця, а тіж потомны выселенців з чужыны – з Вроцлавя, Зимной Воды і Лісця.

фот. Андрий Трохановскій, архів парохіі св. Владиміра в Креници