Іван Медєші меджі пятьома фіналістами Anasoft Litera

Русиньскый писатель Іван Медєші із Сербії находить ся меджі пятьома фіналістами словацькой презстіжной літературной премії Anasoft Litera 2019.

Лавреат тогорічной літературной премії, котрый здобуде 10 000 евр, буде выголошеный 18-го септембра 2019-о року о 19.00 год. в Містьскім театрі Павла Орсаґа Гвіездослава в Братіславі. Прямый ефір з выголошіня резултатів буде высылати словацьке радіо Devín.

Русиньске їджіня меджі словацькыма творами

Іван Медєші (1982 р., Вербас) не є новым чоловіком на русиньскій літературній сцені. Выростав у центрі войводиньскых Русинів – в Руськім Керестурі. Універзітны штудії закінчів у Новім Саді.

Публіковати зачав у 2004-ім році в панковім маґазіні Керестурски пендрек. Як співавтор поетічной збіркы Трилоґия із 2006-го року здобыв Премію Александра Духновіча за русиньску літературу. У 2007-і році му вышла книжка оповідань під назвов Хтошка од мнє двох нєнормални і в році 2011 „роман ґенерації“ Шпацири по сподку дунца (Шпаціркы по споді фляшкы на завараня, позн. редакції).

Од 2010-го року быв знамый і в словацькых кругах чітателів. Якраз в тім році му выдавництво Valal выдало тітул з назвов Kvaśna kňižka, што быв выбер його сатірічных стихів, феєтонів і репортажів. Як раз тото выдавництво друкує на Словакії русиньскых авторів із Войводины з тым, же їх творы не перекладать, выходять у войводиньскім штандарді русиньского языка, но в переписі на латиніку.

Медєші ся до Anasoft Litera 2019 дістав вдяка книжці Jedenіe (Єдзенє – Їджіня). Книжка є в дотеперішній діялности выдавництва Valal вынятком. Рукопис книжкы автор ниґда не выдав у Сербії по русиньскы. Свій твор дав выдавництву Valal, котре веде Марош Воловар, якый збірку оповідань переложыв на словацькый язык і книжка вышла у 2018-ім році.

Русиньскый Trainspotting

Книжка Jedenie выкликала по своїм выданю на Словакії, но і в Чеській републіці позітівны реакції. З автора, котрый довтогды быв знамый головно войводиньскым Русинам, уж менше іншым русиньскым комунітам, зо дня на день став писательскый обяв.

У вступі до текстового перепису розговору з Іваном Медєшім про радіо Wave, котре належыть під Český rozhlas, Алжбєта Медкова пише: „В оповіданях русиньского писателя Івана Медєшія не є сербске село жадна іділка, а скоріше місце, де протинать ся маґічный реалізм з Trainspotting і натуралізм з ґротесков.“

Прирівнаня книжкы Івана Медєшія із знамым твором шкотьского писателя Ірвіна Велша Trainspotting не є неправилным. Бо Медєші не є „тіпічный русиньскый автор“, котрый бы писав о любви ку народу і землі. Його література в порівнаню з многыма сучасныма русиньскыма авторами не намагать ся быти таков, як кебы єй теперь вытягли з періоду будителів. Мєдєші є сучасный, модерный автор. Ничім не є іншый од авторів іншоязычных, не є менше якостный, лем пише своїм языком.

Enfant terrible русиньской літературы

Іван Медєші є може про дакотрых enfant terrible русиньской літературы. Його тексты і в книжці Jedenie суть повны алкоголу, наркотіків, чорного гумору, невыбераных слов і фрустрацій. Єдночасно автор на фоні того вшыткого розкрывать траґічность жывота. Як повів Карол Чіба, єден із членів журі Anasoft Litera 2019, Медєші знать сотворити дійовы особы, котры бы сьте в реалнім жывоті не хотіли стрітити, но літературно фунґують. Подля Чібы Медєші знає робити субтілным способом, котрый ся крыє за выразовов єкстремностьов, но не іде му лем о якусь перформатівность, а вертать до літературы „естетіку брудного“.

І досправды, при чітаню шестьох оповідань в книжці Jedenie, будете Іваном Медєшім воведены до світа абсурдіты, маґічного реалізму, натуралізму – даколи аж тяжко про чітателя конзумовательного світа автора. Може будете роздумовати, ці книжку дочітати, но герої і сітуації, як і майстровске перо писателя вас знова і знова буде тігати ку книжці, аж нараз прийдтете на то, же сьте на послідній сторіцні. А по прочітаню вам може буде ясніше, чом автор книжку дотеперь не выдав дома. В кругах конзерватівных русиньскых чітателів мусить книжка запричінити шок.

Але то, што може дакому запричінить шок, є на другім боці Мєдєшіго девізов. Вдяка свому таленту ся выпрацовав нелем як добрый русиньскый писатель. Він є днесь просто добрым европскым автором і є можливе, же по успіху на Словакії, ся його Jedenie дочекать тлумачінь і до іншых языків, мінімално в середній Европі. Ганьба бы была, кебы не вышла книжка і по русиньскы.

Русиньскый писательскый „панкер“, овпливненый музиков Боба Ділена ці ґрупы Sonic Youth є днесь зо свойой книжков Jedenie вєдно з далшыма штирьома словацькыма авторами номінованый на престіжну літературну премію. І мы му тримаме палці. Покля ся дізнаме резултаты, можете взяти його Jedenie і прочітати шість оповідань, котры ся одогравають в Руськім Керестурі (пять оповідань) і в Новім Саді.

ТЕКСТ НАПИСАНЫЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА