100 років од народин Юрия Новосільского
7. січня/януара тр. минуло точно 100 років од дня, коли вродил ся єден з найзнаменитшых артистів лемківского походжыня, великій сучасный маляр світовой славы – Юрий Новосільскій. Схваліньом з дня 22. липця/юлия 2022 рока, Сойм Польской Республикы установил 2023 рік Роком Юрия Новосільского.
Лем перед дванадцетьома роками одишол Юрий Новосільскій – выдантый маляр, рисовник, сценоґраф, думатель одклюкуючый ся до православной теолоґіі, вельолітній академіцкій педаґоґ.
Працовня в Стармахів та digital art
Рік Новосільского буде празднуваный головні в Кракові, з котрым артиста звязал ся іщы в 1940 році і – з малыма перервами – оставал му вірный до смерти. Своі річницьови подіі зрыхтуют м.ін. Нацийональный Музей, Музей Сучасной Штукы в Кракові MOCAK, Kраківскій Форум Культуры. Уж в половині січня/януара в Starmach Gallery (в котрій діє тіж Фундация Новосільского) одкрыют выставу посвячену артисті.
17. січня/януара пройде вернісаж выставы пн. «Працовня Юрия Новосільского». Тым разом, окрем очывидно образів, публиці вкажут інтерєры, в котрых робил артиста. Не буде то реконструкция його працовні ци мешканя, але комбінация меблів, што товаришыли през жытя Новосільскому, з котрых завдякы пензликови знал вчынити окремы творы штукы.
Тота сама ґалерия, вєдно з краківскым Бункром Штукы, рыхтує чергову цікаву акцию. Хоснуючы сучасну технолоґію, зроблят репродукциі образів артисты. По закінченым показі роботы буде мож купити за невеликы грошы. То єдина така нагода, для каждого, хто не має парусот тисячів злотых, а хтіл бы мати на стіні полотно мастера.
В своій штуці Новосільскій уникал літеральности, цінил субтельны наррациі, смакувал нюансы. Цінил контемпляцию, давал публиці можніст вытишыти ся, задумати, мати рефлексию над світом. А його «аналоґова штука» припоминала, чым є людство.
Не про популярніст, не про славу
Новосільскій был малярьом, што шыроко смотріл на світ. Спід його рукы выходили пейзажы і акты, натюморты і обычны сцены, реліґійны композициі і абстракциі. Творил тіж театральны сценоґрафіі. Барз скоро выробил свій індивідуальный, характеристичный малярскій стиль, котрому был вірный до кінця. Завішеный медже клясичном а модерном штуком, медже призераню ся світу а його інтерпретуваньом, медже дискретным пережываньом а інтелектуальным анализуваньом.
Не глядал естетичных новинок, не експериментувал. Кєд штоси змінял в своім малярстві, то незначно, дискретні, осторожні. Чысто одворотні як артистичный ментор Новосільского з молодости – Тадеуш Кантор, што фурт прібувал новых жанрів, новых середків выразу. Як артиста был Новосільскій передвидувальный, але вельох любителів його творчости тоту як раз примету цінило. Тримати ся, незалежні од обставин і од зміняючого ся довкола світа, раз обраной дорогы, то – не лем в штуці – знаня, што выкликує пошану.
Популярніст, узнаня, аж і слава Новосільского росли наперек ньому. Все уникал гонорів, выріжнінь, внимал ся принимаючы думкы на черговы выставы, з великым дистансом підходил до оддаваной му пошаны.
Юрий Новосільскій
Юрий Новосільскій вродил ся 7. січня/януара 1923 р. в Кракові, в родині Штефана Новосільского родом з села Одрехова і Анны з дому Гарнлендер (з німецкой, католицкой родины). Од початку выховуваный был в духу Східньой Церкви, што мало влияня на ціле його жытя, а переломна была візита в Украіньскым Музею. «Моя свідоміст была заатакувана через многіст ікон, котры были першорядныма творами штукы. (…) Вражыня было так сильне, же той стрічы з нима николи не забуду. Смотрячы, чул єм просто фізичный біль, крутило ся мі в голові, бракувало дыху в грудях, ногы не хотіли іти, не был єм в силі перейти з єдной до другой салі. (…) Вшытко, тото, што пізнійше протягом жытя реализувал єм в малярстві, было – хоц бы аж і привидні здавало бы ся одходом – окрислене том першом стрічом в львівскым музею. Уставило ня, як ся бесідує, на ціле жытя.»
Намалювал м.ін. поліхромію в церкви в Ґрудку, малювал для церкви в Завєрцю, Білымстоку, Єленій Горі, Кентшыні, Варшаві на Воли, Ґданьску, Городиску, Вроцлаві, Гайнівці, Ґурові Ілавецкым, Кракові, Більску Підляшскым, Люрд (Франция). Малювал тіж в костелах, нп. в Тыхах, Тарнові, Єжмановицях. Од основ запроєктувал церков в Білым Борі. В костелах, подібні як в церквах, творил згідні з традицийном східньом іконоґрафійом, што уважал за свій вклад в діло екуменізму.
В своій творчости світского характеру брал з осягнінь аванґардовой штукы і традиций візантийского малярства. Хоц остаточні выбрал світску дорогу, то в його творчости Схід фурт проникал ся з Заходом, сакрум з профанум, синтезувал абстракцию з реализмом. Узнавал він малярство за Боже діло, до якого потрібный є одповідній стан духа і глубокы філософічно-теолоґічны знаня.
Новосільскій одчувал глубокій емоцийный звязок з Лемковином. Підкрислял, што його правдивом вітчызном была як раз Лемковина, бо там є близкіст двох світів европейской культуры – грецкого і латиньского. Од дітинства іздил гын на вакациі, вандрувал, одвиджал церкви. Было то для него все утопійне місце, де чловек є властиві ниґде, де перетырвал свого рода тип духовости вільной од пристрасти і змагань, невчасных амбіций і ріжных нацийонализмів. Был то для него край люди, котры не стратили здравого розсудку, не дали ся обманити фальшывым ідеям. З Лемковины черпал част своіх артистичных інспіраций.
Новосільскій в ЛЕМ.фм
В рамках празднуваня Рока Новосільского просиме слухати на антені нашого радия архівальне інтервю проф. Олены Дуць-Файфер з Юрийом Новосільскым, записане в 1993 році, а тіж інтервю Олены Стефановской з проф. о. Генриком Папроцкым, долголітнім приятельом Новосільского. Про пору емісий будеме інформувати.
Бібліоґрафія:
1. О. Дуць-Файфер, О Юрію Новосільскым в 70-ту річницю його народин, «Лемківскій Календар» 1993, с. 77-83.
2. P. Sarzyński, Ponad doczesność, «Polityka» 2023, ч. 3, с. 87.
Ґорлиці 106,6 MHz
