На Лупківскым Перевалі глядали цмонтерів з І світовой войны

Науковці з Ягайлоньского Університету одкрыли і дослідили воєнны цмонтері з часу Великой Войны. Археолоґы провели своі працы в околицях Лупкова, на східній Лемковині.

Обшыр, котром заняли ся дослідникы, єст обнята проєктом «Карпатскы епізоды Великой Войны». То терен по давных воєнных змаганях, котрый находит ся на схід од перевалу Бескід над Черемхом. Боі проходили в тым місци в 1914-1915 рр. медже австро-мадярскыма а росийскыма войсками.

Де вмер, там поховали

Роботы были ведены через Інстутит Археолоґіі ЯУ, при спілпрацы ґміны Команча і локальных любителів істориі. Цілю было найти забыты і дотля незлокалізуваны місця похороніня вояків, якы погыбли вчас зимовых змагань о Лупківскій Перевал.

Як про «Выборчу Ґазету» бесідувал др Марцін Чарнович, котрый вюл роботы, внет по закінчыню боів тых, што згынули, хоронено такой все на місци. Найчастійше глядано долинок, або бомбовых дір. Аж якісый час пізнійше ведено ексгумациі, жебы пак похоронити вояків на цмонтерях. Подля інформаций, як раз в Лупкові і близкым Зубеньску колиси были што найменьше два такы цмонтері.

Непамят

Проблемом, з якым мусіли порадити сой дослідникы, была непамят місцевых жытелів про подіі з часів І світовой войны. Лупків істнує доднес, а Зубеньско по выселінях Русинів зникло з карт. Тым самым, більшіст жытелів была переселена, а трансмісия памяти з поколіня на поколіня перервана.

Завдякы локальным пасийонатам істориі повело ся злокалізувати місця, де, як ся потвердило, были похоронены воякы. Проведено в тым ціли цифровы і ґеорадаровы аналізы терену околиц Лупкова і Зубеньска.

Науковці одкрыли, што цмонтір в Лупкові складал ся з двох секторів, на котрых окремо были похоронены воякы австро-мадярской і росийской армад. В припаді села Зубеньско справа выглядала інакше, коли бо вояків похоронено в штырі пілколеса. В трьох з них спочали воякы обох стран. Найдено при них і фраґменты войскового еквіпунку, фраґменты облечыня, а часом і особисты предметы.

Як пояснял дальше др Чарнович, цікаве одкрытя стрітило археолоґічну ґрупу близко лупківской стациі. Подля переказів мали при місцевым памятнику быти похоронены німецкы офіцеры. Вказало ся, што іх мощы были ексгумуваны, а подля дослідників могло то быти не скорше як в 1943 р., на што вказуют патроны, найдены в засыпаным гробі.

Спілпраца з Команчом

Краківскы археолоґы рахуют, же неодолга поведе ся при спілпрацы з локальныма самоурядовцями зробити выставу, на котрій будут презентуваны іх одкрытя. Ґрупа хоче, жебы цмонтері были отворены для одвиджаючых, по тым як будут одбудуваны. Мал бы ґу тому быти приправеный і цифровый провідник.

Вчас тогорічных досліджынь краківскым археолоґам допомагали дослідникы з Інституту Археолоґіі і Етнолоґіі Польской Академіі Наук і Collegium Medicum ЯУ. Каждый з одкрытых елементів єст піддаваный консерваторскым роботам. Окрем цмонтерів, археолоґам повело ся одкрыти в реґіоні обнятым проєктом «Карпатскы епізоды Великой Войны» і інчы річы і місця, котры мают безпосередній звязок з воєнныма змаганями з 1914-1915 рр.