Декреты як дзеркало

Найміцнішый опозічный політічный субєкт на словацькій політічній сцені – Progresívne Slovensko, котрый довгодобо веде в сондажах і є перед найміцнішов владнов партійов Smer-SD,  в тых днях одкрыв тему, котра розпочала нову „войну“ з боку коалічных партій, але придали ся і опозічны хрістіаньскы демократы. А знова раз іде о Бенеша. Значіть, о його декреты.

Проґресівці зробили партійны выїзды по Мадярами населеных теріторіях, і пак прияли партійне узнесіня. В тім документі, котрый має назву Узнесіня ку сполужытю і розвитку на южній Словакії, партія пише, же жадать владу, жебы на основі Бенешовых декретів не было мож робити рішіня, якы основають новы правны реалії, значіть додаточне вывластньованя фундушів.

Покля в тім припаді бісідуєме о Бенешовых декретах, на думці суть конкретно тоты, на основі котрых по Другій світовой войні конфішковали ся маєткы Мадярам, Німцям і колаборантам, якы пак были высельованы із теріторії Чехословакії. Робило ся так на основі колектівной вины.

Правдов є, же наконець ся не выселили вшыткы Мадяры із теріторії днешньой Словакії, ани вшыткы Німці, і же конфішкація так великого множества фундушів ся не зреалізовала комплетно, і пізніше ся то уж не реалізовало нияк. Маєткы, котры не были реално сконфішкованы, могли пак і гражданы мадярьской народности рештітуовати.

Бенешовы декреты зістали частьов правного порядку і Словацькой републікы, котра выникла у 1993-ім році, но аналіза із 2002-го року, яку зробило втогды Міністерство справедливости, пише, же платность декретів є безпохыбна, але приятьом Листины основных людьскых прав і слобод ся найпізніше 31-го децембра 1991-го року зрушыла ефектівность Бенешовых декретів у правнім порядку.

В перекладі то значіть, же тото, што было сконфішковане, є сконфішковане і пошкоджены на то не мають веце право, але теперь або в будучности нихто уж не може вывластнити когось маєток на основі Бенешовых декретів. Реалность вказує, же практіка є інша.

Председа мімопарламентной Magyar Szövetség – Мадярьской аліанції, Ласло Ґубік, уж вліті робив пресконференцію з назвов Стоп Бенеш, де вказав на факты, же Словацькый фонд фундушів і далше хоснує Бенешовы декреты на вывластніня фундушів. Звернув втогды увагу на то, же наприклад при будованю автострады D4 о свій нерухомый маєток пришло приблизно 250 людей (вартость в міліонах евр). Проєкт Стоп Бенеш втогды оголосив як єдну із 13-ох проґрамовых тез партії.

Інтересным фактом є, же сучасна влада собі хотіла словацькых Мадярів тримати за добре.

Єден із словацькых денників при тій темі написав, же Словацькый фонд фундушів якбач уж од року 2018, но із выразнов інтензітов у 2025-ім році, почав конфішковати великы пріватны фундушы.

Одкрытьом той темы собі проґресівці од владных партій выслужыли почастованя, же служать чуджім інтересам, же хотять огрозити теріторіалну цілость Словакії ітд. Обвинены были, же хотять зрушыти Бенешовы декреты.

Progresívne Slovensko пояснює, же не хоче нич рушыти, лем досягнути тото, што бы уж давно мало быти реалностьов, а не є. Значіть, жебы днесь не быв дакому взятый маєток на основі Бенешовых декретів.

Інтересным фактом є, же сучасна влада собі хотіла словацькых Мадярів тримати за добре. Потребовала їх поміч і при презідентьскых вольбах, зато їм приобіцяла наприклад і меншыновый закон. Но кедь ся ідуть рішыти проблемы конкретных людей мадярьской народности, котрым завтра може прийти писмо, же їм на основі Бенешовых декретів, якы бы уж не мали быти реалізованы, возьмуть фундуш і тот стане державным, втогды якось влада не вказує свою прихыльность ку найквекшій народностній меншыні.

В цілій діскусії якось бракує факт, же Словацька републіка уж раз, в році 2020, програла на Европскім суді про людьскы права в припаді, де грали роль Бенешовы декреты і єднака конфішкація маєтку, яка і теперь діє ся. Припад быв од Бардейова. Ішло і несконфішкованый маєток по мадярьскых предках, котрый хотіли сконфішковати аж в 2000-іх роках.

Не огрожує Словацька републіка саму себе, не боїть ся плачіня одшкодного, кебы ся поставило веце людей за свої маєтковы права?

Кедь цілый тот теперішній бой проґресівців із владныма партіями не принесе жадну зміну в тім, што робить Словацькый фонд фундушів, предсі лем єден резултат ту буде.

Покля нич інше, холем ся наставило дзеркало. З любвов до народностных меншын то у дакотрых політічных партій не є аж таке важне. І уж нияк, кедь іде о землю. Але не сьме самы. Своє о тім знають і Русины в Польщі.

Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm. Жрідло фотоґрафії: Pixabay.com.