Кольоровы ярмакы…

Того рока Округовий Музей в Новым Санчы буде реалізувал проєкт пн. Культуротворче значыня ярмаків і торгів на сандецкій земли – досліджыня і популяризация, якій достал дофінансуваня Міністра Культуры і Народовой Дідовизны в рамках проґраму Культурова Спадковина, пріоритет: Народна і традицийна культура.

Давно ярмакы были реґулярні, раз до рока або раз на тыжден, орґанізуваны в ріжных селах і місточках сандецкой землі, в тым вельо на Лемковині. В західній єй части зберано ся на торгах в Тыличы, Жеґєстові, Ґрибові, а в середній і східній м.ін. в Ждыни, Незанайові, Устю Рускым, Дукли, Змигороді, Яслисках, Рыманові ци Воли Миховій. Сандецкій Музей задумал сой приближыти сучасным традицию ярмакуваня. Вказати, же окрем выміны продуктів, выполняли они важны соспільно-культуровы функциі. Хоче дослідити тото, як зміняли ся торгы од середвічных часів до сучасности.

Єден з найбільшых і найстаршых ярмаків в тій части Малопольщы перез столітя проходил в Новым Санчы – місто отримало право до орґанізуваня першого ярмаку уж в 1292 році разом з локацийном привілегійом Вацлава ІІ. Ярмакы насиляли розвиток місцевых ремесел і промыслу, зміцняли локальны, реґіональны і медженародны контакты, мали тіж влияня на форму містецкой і народной культуры. Были місцями, де выміняно не лем товары, але тіж ідеі, знаня, технічны новинкы. Были місцьом, де фомувала ся мода і ґуста. Ярмакы проходили в постійных термінах, переважно при нагоді даякых свят, на пляци при церкви, при костелі, або посередині села або місточка. Місто Новий Санч мало право до орґанізуваня 5 ярмаків до рока, а за власти короля Казиміра Великого сандецкым купцям злегшено условя, дозваляючы ім гандлювати сольом на Спишы. Головне, што продавано на шторічных ярмаках, то: угорскы вина, зерно, сіль, продукты з ліса, лен, сукно, ремісничы продукты, звірята і інче. На ярмакы приізджали мазяры, дротарі, кошыкарі, боднарі. Была то нагода на выступы для вандрівных співаків, розповідачів, а тіж для Циґанок-ворожок. На штотыжньовых ярмаках гандлювано головні продуктами до ідла: яйцями, молоком, сыром, мясом, овочами, яринами, зерном, звірятами, або ґаздівскым ґратьом.

В рамках проєкту проведена буде архівальна і теренова кверенда на тему ярмачных традиций, сучасных торгів і традицийного ремесла. Будут зорґанізуваны тіж ярмакы: середвічний (15. і 16. липця/юлия – ярмак св. Маргариты, при руінах замку) і ґаліцийскій (27. серпня/авґуста в Ґаліцийскым Місточку при Сандецкым Етноґрафічным Парку в Новым Санчы). Вчас іх тырваня вказаны будут ріжны ремісничы професиі, кухарскы традициі, будут варштаты, а од серпня до листопада видіти буде мож выставу звязану з сельскым і містецкым облечыньом.