Максим Дротар: «А вы тоты, што вертате // знайте в згоді жыти»

Біль зрабуваной Лемковины жывый был серед выгнанців не лем в листах і дописах посыланых до ґазеты «Карпатска Русь» в першых хвилях по Акциі Вісла (1947, 1948 р.), але і в пізнійшых роках – гейбы барже одважно – родакы зо Старого Краю писали тото, што ім серце і розум казали записувати на папір.

Єдным з такых кореспондентів «Карпатской Руси» был Максим Дротар зо Щеціна, якій найбільше чысло своіх дописів вказувал даде 10 років по выгнаню. Не тяжко додумати ся, што своі тексты публикувал під псевдонімом. Признам щыро, што доднес не знам, хто крыл ся за меном Максим Дротар.

Рыхтуючы ся до 42. Лемківской Ватры на Чужыні, де мали сме споминати 75. річницю выгнаня, натрафил єм на материялы з 2007 р., де на михалівскым поли была споминана 60. річниця нашой траґедиі. На архівальным награню видно початок концерту ансамблю Ластівочка, діючого при Кружку Стоваришыня Лемків в Пшемкові.

Дівча – солистка колективу, при акомпаніяменті мелодиі до пісні «Тяжко жыти на чужыні», вырецитувало товды як раз верш якысого Максима Дротаря. Глядал єм, звідувал – кым тот Максим Дротар был? Одповіди дотепер єм не нашол, хоц пару думок на мысель пришло, кєд же знаме, хто з нашых діячів міг жыти в тым часі в Щеціні.

Незалежно од розшыфруваня автора, признам щыро, што Максим Дротар написал мудрый верш, якій зворушаючо прочытала перед 15 роками потомна насильно выселеных Русинів. Дротар одышол, одышло і море Лемків выгнаных в 1947 р. Але остал ся верш і дівча, якє го гордо вырецитувало. А сам Дротар, публикуючы верш в 1958 р., на горячо описал першы повороты Лемків в рідну сторону.

Верш опубликуваный в: «Карпатска Русь», Йонкерс, ЗША, ч. 39, пятниця, 3. жолтня/октобра 1958, стр. 4.

ВЗБОГАЧАЙТЕ РОДНЫ ГОРЫ!

Рушил с Дебрі страшный вітер,
Скрутил деревами
Забрал с собом нашых лемков
Далеко світами.

Бодай тебе страшный вітре
Дрібный дожджик зросил
Абы-с больше такой шкоды
С собом не приносил.

Покотился буйный вітер
Білыми цвітами
И розвіял нам родину
Всіма сторонами.

Єден попал на всхід солнця,
Другий остал дома,
Але його тыж выгнали,
Як пришла Содома.

Єдны пішли на всхід солнця,
Другы ку заходу,
Осталася Лемковина
Волкам на свободу.

Было часом, родны братья,
В поли ся сварили,
Єден собі, другий собі –
Мало ся не били.

Днеска они ся не сварят,
Бо не мают чого,
Полишали всьо, што мали,
Не мают ничого.

Ой падают дробно слезы,
Як дощ на калину,
Пише брат до свого брата
Листок, што годину.

Ци перестал гнівный вітер,
По полях гуляти,
Ци зыйдутся милы братья
В Лемковину свою.

И окропят родну землю
Горькыми слезами,
Бо не вшиткы братья лемкы
Будут меже нами.

Єден помер, бо был старый,
Лежит там в чужині,
Молодого смерть встрітила
В пісковой ровнині.

А вы тоты, што вертате,
Знайте в згоді жити,
Взбогачайте свои горы
Бы их прикрасити.
Сте познали, што чужина,
Не тра вас учити.

Максим Дротар
Польща, 1958

https://www.youtube.com/watch?v=03f4od1xd64&t=1284s