Памят жертвам тоталитаризмів в русиньскым языку

Війт ґміны Устя Ґорлицкє (д. Устя Рускє) звернул ся з писмом до предсідателя Стоваришыня Руска Бурса в Ґорлицях з прошыньом о консультяциі в справі інскрипциі на лемківскым упамятніню, якє од 1963 р. стоіт в центрі села.

В лютым/фебруарі т.р., на жаданя єдного з громадян ґміны, Інститут Нацийональной Памяти пропонувал демонтаж реченого упамятніня з увагы на – як написали – «пропаґандову ціль його поставліня в 1963 р.» і споминаня в інскрипциі про вояків Народной Арміі і Народной Ґвардиі, т.є. формаций, якы реалізували «пріоритеты совітскых інтересів і были інструментом політикы Сталіна в однесіню до Польщы». На таблици, на памятнику споминат ся тіж на «добровольців» з Лемковины в Червеній Арміі і пише ся, што войска тоты были інструментом примушеной насильно анексиі такой половины териториі польской державы і поневоліня той части, котра остала в рамках Польщы на захід од леніі рікы Буг.

Покликуючы ся на записаний в 13. главі конституциі Польской Республикы – заказі пропаґуваня тоталітарных системів – Інститут Нацийональной Памяти пропонувал розрушыти ціле упамятніня, лем же при тым пропонувал підняти осібны стараня цілю упамятніня тых добровольців польского войска з Лемковины, якы воювали за незалежніст Польщы.

По тым, як польскій сойм принял на зачатку 2016 р. декомунізацийний закон, редакция радия ЛЕМ.фм алярмувала і вказувала на небезпеку знищыня памятника і потребу єднаня в рамках лемківского середовиска, цілю ввести такы зміны, жебы дотримувал він записів закону. Писали сме ачий про несправедливе рішыня в однесіню до лемківской памяти поєдных твердых записів закону (Продолжаня, з дня 02.05.2016 р.). Тым більше редакция радия Лем.фм влучыла ся до неґоцияций з урядами цілю всокотити сам памятник і пропонувати такій зміст інскрипциі, якій был бы согласний з лемківском/русиньском памятю. До того основне, жебы напис был і в русиньскым языку.

Тепер редакция лемківского радия Лем.фм може з радістю поінформувати, што рішыня ІНП кінчыт успішні нашы стараня. Вчас консультаций з урядами зо зрозумліньом было приняте наше поясніня, што Лемкы были покликуваны до Червеной Арміі безправно, бо не были совітскыма громадянинами, в векшыні під тиском і нияк не думали причыняти ся до поневоліня буд-якой державы, а особливо Польщы. Вельох з них оддало жытя за свободу і ім, як жертвам, головно належыт ся достойне упамятніня. По другє, спомянули сме, што Лемкы/Русины были обєктом етнічных переслідувань в ХХ ст., веденых наперед вчас войны фашыстами і нацийоналістичныма украіньскыма коляборантами гітлеризму, а по войні, системово веденом комуністичном украінізацийом, бороніньом хоснувати лемківскій языка та противдіяньом ґрупуваня ся Лемків в своіх соспільных орґанізациях. Арґументували сме, што лемківскє упамятніня в Устю Рускым од самого початку было демонстрацийом Лемків незгоды на тоталітарне неґуваня іх істнуваня, достоменности і языка. 

Інститут Нацийональной Памяти согласил з тым, же з огляду на артистичну подобу і історичну вартіст памятника, котрий проєктувал Григорий Пецух, артиста лемківского походжыня з Фльоринкы, добрі єст лишыти сам монумент, а замінити лем зміст інскрипций. По консультациях з ініциятором і головным орґанізатором будовы памятника, вызначным лемківскым писменником і політичным діячом – Павлом Стефановскым, власти інституту приняли як припустний і найвеце дотримуючий історичной правды напис в польскым і русиньскым языках, і пропонуют го вырыти на памятнику.

ЖЕРТВАМ

НІМЕЦКОГО І КОМУНІСТИЧНОГО ТЕРРОРУ

ПОГЫБШЫМ, СТРАДАВШЫМ

ТА ПОТЕРПІЛЫМ ОД ПОЛІТИЧНЫХ РЕПРЕСИЙ

ЖЫТЕЛЯМ ЛЕМКОВИНЫ

Што найважнійше і доцяп надстандардове – власти Інституту Нацийональной Памяти рішыли зміну інскрипций сфінансувати за своі горшы.