Покровитель

Председа округлого стола Русинів Словеньска Мілан Піліп дістав на остатнім засіданю платформы повіріня од членів, жебы собі доїднав стрічу із председом Пряшівского самосправного краю Петром Худіком. Цільом стрічі мало быти обговоріня трьох пунктів: можливость навчаня русиньского языка на середніх педаґоґічных школах в краї, фінанцованя Театру Александра Духновіча і фінанцованя Піддукляньского умелецького людового субору.

Петер Худік є пряшівскым жупаном од року 2001, коли быв приятый закон, котрым ся Словакія поділила на 8 країв і одбыли ся першы выборы крайскых депутатів і председів країв. Край ся часто хвалить тым, же є богатый на народностны меншыны, докінця при Пряшівскім самосправнім краї фуннґує комісія, котра є про културу і народностны меншыны. Худік часто підписує покровительство на різны русиньскы културны події, нераз є на них і участным. Найвеце є го самособов видіти і на русиньскых селах в році, коли проходять выборы. Втогды знать край дати на русиньскы села і деякы дотації. Могло бы ся видіти, же Худік собі Русинів цінить. Но факты свідчать о дачім іншім.

Піліп хотів із Худіком бісідовати о спомянутых трьох темах зато, бо як раз тоты темы суть залежны і од його доброй волі або неволі. Є председом краю і в крайскім парламенті має векшынову підпору. Значіть, не мав бы проблем просадити то, на чім бы му досправды залежало. Но русиньскы темы му якбач аж так на сердці не лежать.

У вшыткых трьох темах рішыть край. Край є зряджовательом середніх школ. Ку діспозіції суть резултаты анкеты, котра была зроблена на пряшівскій середній педаґоґічній школі, в котрій ся цалком добре чісло штудентів выразило, же бы ся хотіло учіти русиньскый язык, дакус менше бы з нього хотіло і матуровати а докінця были і такы, котры бы ішли по закінчіню школы радо на русиньске село учіти до матерьской школы. Педаґоґічны школы суть в рамках Пряшівского краю іщі і в Гуменнім і Левочі. На вшыткы ходять і штуденты з русиньскых сел і є то потенціал, кібы штудовали наш язык, як дістати русиньскый материньскый язык до найосновнішой школской штруктуры, што бы могло одкрыти двері тому, жебы з такых матерьскых школ потім родічі хотіли дати діти до основых школ, де ся так само буде учіти русиньскый язык.

Театер Александра Духновіча в Пряшові і Піддукляньскый умелецькый людовый субор суть єдины професіоналны русиньскы інштітуції свойой сорты на світі. Так само, по зміні леґіслатівы, належать під край, котрый є їх зряджовательом. Хоць суть то єдины на світі професіоналны русиньскы інштітуції, суть довгодобо фінанчно піддімензованы. Хоць суть то професіоналны державны інштітуції, мусять много раз єднако як і обчаньскы здружіня писати на свої проєкты – премєры ітд., ґранты, жебы вєдно із розрахунком, котрый дістануть од краю, фінанчно выстачіли і могли робити професіоналну продукцію, котра ся од них очекує. Чекав бы єм од краю, котрый ся може гордити тым, же мать як єдиный на світі даякы такы інштітуції, котры му навеце роблять добре мено дома і у світі, дакус щіріше одношіня, но, нажаль, реалность є така, яка є. І є то ганьба.

Мілан Піліп так в тых справах ословив жупана Худіка зо жадостьов о стрічу і пропонованыма термінами. Одповідь пришла. Не пришла од жупана, пришла од чоловіка, котрый ся підписав лем ініціалами. В одповіді было, же председа краю мать в тых термінах уж іншы робочі обовязкы. І же ся мать Піліп обернути на Петра Крайняка, котрый є державным секретарьом міністерства школства. Жадна пропозіція на іншый термін стрічі. Просто – дайте нам покій.

Што мать Мілан Піліп рішыти з Петром Крайняком із міністерства школства, кідь середні школы має під контрольов край? І што мать обще рішыти з Крайняком в справі театру і ансабмлю?

Петер Худік без перервы панує як монарха в Пряшівскім самосправнім краї од року 2001. За його панованя русиньскый театер мусив обновити раз за сезону обовязково єдну україньску премєру. Быв ініціатором стрічі, на котрій ся рішыло, жебы сьме ся лем даяк добісідовали у Свіднику з Українцями, і не робили два фестівалы – українізачный і русиньскый, а лем єден, де бы сьме были довєдна. Худік, ани нихто з його адміністратівы, не быв валушный од 22-го апріля 2014-го року одповісти на писмо, котре му загнала Містна орґанізація Русиньской оброды на Словеньску в Пряшові, і в котрім Русины жадали, жебы на Зъєдиненій школі Тараса Шевченка в Пряшові, котра є з навчалным языком україньскым, і котра была трансформована із Ґрекокатолицькой руськой ґімназії, яку основав владыка Ґойдіч, учів ся і русиньскый язык, бо то была наша школа і доднесь там ходять і русиньскы діти. Петер Худік ани не мать інтерес стрітнути ся председом Округлого стола Русинів Словеньска, котрый є єдночасно і членом Выбору про народностны меншыны і етнічны ґрупы за русиньску народностну меншыну, жебы з ним холем побісідовав о тім, што бы хотіли Русины, якых найвеце в рамках Словакії жыє як раз в краї, котрого є головов.

Русиньскы орґанізації бы тото вшытко мали взяти до увагы і перестати Петра Худіка просити, жебы брав покровительство над подіями, котры роблять. Худік не є покровительом Русинів в краї, котрому шефує, а навспак, вызерать то так, же му на них нияк не залежыть. І так бы сьме му мали перестати міджі нашыма людми вытваряти образ того, котрым не є.

Жрідло фотоґрафії.

(Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радіа lem.fm.)

ТЕКСТ НАПИСАНИЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА