Резерват «Звезло» має уж не 2 а 484 гектары!

Резреват природы «Звезло» в ґміні Команча, котрый початково обнимал нецілы два гектары, был з кінцьом минулого рока барз міцно повекшеный. Має тепер простір аж 484,26 гектарів.

Зміну тоту затвердил докладні 31. грудня/децембра 2024 рока Реґіональный Директор Охороны Середовиска в Ряшові, Славомир Серафін.

Нова, повекшена обшыр резервату обнимат долину потока Вільховатого, котрый єст правым доплывом Ославы та терены зосуненой землі, котры вытворили популярны Душатиньскы Озерка (найвекшы такы озерка в цілых Бескідах). В резерваті найдеме віковы дерева, то букы, ялиці, а тіж явір.

Цілю охороны резервату єст заховати два гірскы озера, котры появили ся, коли з західніх убочы Хрещатой, в Стеців Лісі, звезла ся земля. Резерват хоронит тіж густо пороснену долину потока Вільховатого вєдно з зсуваныма процесами.

Вєдно з повекшыньом резервату пошырили тіж назву резервату – уж не само «Звезло», але «Звезло в долині Вільховатого». Названя резервату односит ся до локальной назвы місця, в котрым земля звезла ся докладні 13. квітня/апріля 1907 рока, в передден Великодня. Земля звезла ся по весняных розтопах і міцным дощы.

Менше озеро, котре ся гын вытворило, называют Нижнім, а векше – Выжнім. Обшыр резервату обнята є стислом охороном, через його обшыр веде Головный Бескідскій Шляк. Резерват «Звезло» был утвореный в 1957 році.

Зсув «Звезло» узнаваный є за найвекшый розпознаный в польскых Карпатах (рахує ся, же перемістило ся коло 12 млн кубометрів землі) та другій по зсуві «Шкляркы» в Шымбарку (ґорлицкій повіт) під оглядом простору (коло 36 гектарів). Долгіст «Звезла» то веце як два кілометры.

Як подавали в тамтым часі ґалицийскы денникы: «По тяжкій зимі зачали ся розтопы. Снігова вода глядала місця, а же не могла перебити ледовой шкарупины, всякала в землю в кажду ямку, через што зачали зсувати ся спадисты берегы, убоча, аж і горы. До такого дошло в ґміні Душатин, де находит ся паровый тартак Даттнера і Деклі.

Гора од страны Микова, на обшыри коло 300 морґів, спадиста і высока, покрыта одвічным лісом, по части бучыном, по части ялицями, зачала ся нараз зсувати ґу потокови, што през середину Душатина іде, а впадат до Ославы, так же в нижній части потока його вплыв был запертый, а усунена земля з одвічным лісом утворила гын вал на 50 метрів высокій.

Через тото зробила ся котлина, в котрій зберат ся вода з потока, творит ся великій басен, радше гірскє озеро. Дотепер потік не выполнил іщы того, бо што хвилю фалат горы ся зсуват, а дерева впадают в тоту на 50 метрів глубоку яму, вшытко нищат по дорозі, а вшытко ся підносит.

(…) На місце катастрофы зъізджат ся уж вельо цікавых незвыклого явиска осіб, але близко нихто не одважыл ся підыйти, жебы ся ліпше присмотріти».

Од самого чорта…

Місцевы Лемкы принимали тото місце за зачаруване. Сам встеченый дябол мал шмарити огнисту кулю, котра спричынила, же звезло ся тілько землі. Вчас катаклизму переражены мекшанці поблизкого Душатина, боячы ся кінця світа, поспішні ся спакували і втекли до сусідніх Смільника і Прелук, де били в дзвоны. Подля некотрых, то земла затрясла ся од зсуваных мас скал і спричынила, што дзвоны самы зачали ся одзывати…