Заповід конференциі «Талергоф. Першый лаґєр інтернуваня в Европі»

Уж неодолга в рамках лемківскых упамятнінь 110. річниці інтернуваня Русинів одбуде ся наукова конференция пн. «Талергоф. Першый лаґєр інтернуваня в Европі», на котру просят Стоваришыня «Руска Бурса» в Ґорлицях та Музей Дворы Карвациянів і Ґладышів в Ґорлицях. Конференция одбуде ся в Каштели в Шымбарку.

Лаґєр в Талергофі, основаный в 1914 році властями Австро-Мадяр, был єдным з першых лаґрів інтернуваня в найновшій істориі. Стал ся місцьом страданя тисячів галицкых Русинів, в тым Лемків, котрых узнано за «політичні непевных» громадян імпериі. В обставинах мало не ниякой інфрастуркутры – бараків, одповіднього забезпечыня, аж і основных середків гіґієны – перетримували гын люди підозреных о симпатизуваня з царском Росийом. Старчыло, што подал тя сусід або мал єс в хыжы літературу писану кірилицьом, а тото горозило арештуваньом і дале поданьом до лаґру.

Был то вельоетнічный лаґєр. Перетримували в ним не лем Русинів, але тіж Поляків, Румунів, Словаків, Жыдів, Украінців, Ромів і Росиян. Вельох з них стратило гын здоровля, а в вельох примірах і жытя. Лаґєр фунґувал до 1917 рока.

110 років по тых подіях вартат дале звідувати: што довело до тых репресий? Якы соспільны і політичны механізмы спричынили, што так легко позбавлено невинных люди свободы, а часто і жытя? Проба одповіди на тоты звіданя буде сутю науковой конференциі, котра одбуде ся 6. грудня/децембра 2024 рока в Каштели в Шымбарку – одділіню Музею Дворы Карвациянів і Ґладышів в Ґорлицях.

Чом Талергоф є дале важный?

Істория Талергофу то не лем драма соспільности галицкых Русинів. То тіж ілюстрация уніерсальных процесів, котры довели до стиґматизациі і переслідуваня ґруп, што іх рішыли за «інчы» ци такы, што сут «загорозом» для політичного порядку.

В часах І світовой войны Талергоф стал ся символом наслідств воєнной параноі і шпіономаніі, в котрых границі медже реальном загорозом а выімаґінуваным ворогом перестали істнувати. Днес, коли темы міґрациі, нацийональной достоменности і меджекультурных реляций дале родят сильны емоциі, вартат вернути до той істориі, жебы зрозуміти, як легко страх і пропаґанда можут довести до траґедиі.

Плянувана наукова конференция має на ціли не лем упамятнити жертвы Талергофу, але тіж выкликати шыршу рефлексию над історичныма механізмами, котры довели до переслідуваня. Проґрам обнимат три темовы панелі. В першым прелеґенты призрят ся ґенезі основаня лаґру на фоні нацийональной політикы Австро-Мадярской Монархіі. В другым панели омовлены будут досвідчыня Талергову з пізнійшыма польскыма лаґрами для поневоленых. Третій панель темово зосередит ся на формах упамятнінь жертв Талергофу і його присутности в русиньскых текстах культуры.

Серед запрошеных гости находят ся выдатны бадачы і реґіоналисты, котры представлят ріжны аспекты драматичных подій звязаных з Талергофом і іх влияня на лемківску соспільніст і шыршый історичный контекст Серединно-Східньой Европы.

Трансмісия нажыво

Істория лаґру в Талергофі, хоц боляча, припоминат, до чого веде дегуманізация, выключыня і політика оперта на упереджынях. Вказує, як слабый може быти соспільный порядок в часі кризы і як легко механізмы выключыня можут вести до траґедиі.

Конференция одбуде ся 6. грдуня/децембра 2024 рока в Каштели в Шымбарку – одділіню Музею Дворы Карвациянів і Ґладышів в Ґорлицях, початок о 10.30 год. Вступне на подію є дармо. Конференция буде тіж нажыво трансмітувана на каналі YouTube lem.fmTV