Русиньскый писатель Іван Медєші із Сербії находить ся меджі пятьома фіналістами словацькой презстіжной літературной премії Anasoft Litera 2019.
Лавреат тогорічной літературной премії, котрый здобуде 10 000 евр, буде выголошеный 18-го септембра 2019-о року о 19.00 год. в Містьскім театрі Павла Орсаґа Гвіездослава в Братіславі. Прямый ефір з выголошіня резултатів буде высылати словацьке радіо Devín.
Русиньске їджіня меджі словацькыма творами
Іван Медєші (1982 р., Вербас) не є новым чоловіком на русиньскій літературній сцені. Выростав у центрі войводиньскых Русинів – в Руськім Керестурі. Універзітны штудії закінчів у Новім Саді.
Публіковати зачав у 2004-ім році в панковім маґазіні Керестурски пендрек. Як співавтор поетічной збіркы Трилоґия із 2006-го року здобыв Премію Александра Духновіча за русиньску літературу. У 2007-і році му вышла книжка оповідань під назвов Хтошка од мнє двох нєнормални і в році 2011 „роман ґенерації“ Шпацири по сподку дунца (Шпаціркы по споді фляшкы на завараня, позн. редакції).
Од 2010-го року быв знамый і в словацькых кругах чітателів. Якраз в тім році му выдавництво Valal выдало тітул з назвов Kvaśna kňižka, што быв выбер його сатірічных стихів, феєтонів і репортажів. Як раз тото выдавництво друкує на Словакії русиньскых авторів із Войводины з тым, же їх творы не перекладать, выходять у войводиньскім штандарді русиньского языка, но в переписі на латиніку.
Медєші ся до Anasoft Litera 2019 дістав вдяка книжці Jedenіe (Єдзенє – Їджіня). Книжка є в дотеперішній діялности выдавництва Valal вынятком. Рукопис книжкы автор ниґда не выдав у Сербії по русиньскы. Свій твор дав выдавництву Valal, котре веде Марош Воловар, якый збірку оповідань переложыв на словацькый язык і книжка вышла у 2018-ім році.
Русиньскый Trainspotting
Книжка Jedenie выкликала по своїм выданю на Словакії, но і в Чеській републіці позітівны реакції. З автора, котрый довтогды быв знамый головно войводиньскым Русинам, уж менше іншым русиньскым комунітам, зо дня на день став писательскый обяв.
У вступі до текстового перепису розговору з Іваном Медєшім про радіо Wave, котре належыть під Český rozhlas, Алжбєта Медкова пише: „В оповіданях русиньского писателя Івана Медєшія не є сербске село жадна іділка, а скоріше місце, де протинать ся маґічный реалізм з Trainspotting і натуралізм з ґротесков.“
Прирівнаня книжкы Івана Медєшія із знамым твором шкотьского писателя Ірвіна Велша Trainspotting не є неправилным. Бо Медєші не є „тіпічный русиньскый автор“, котрый бы писав о любви ку народу і землі. Його література в порівнаню з многыма сучасныма русиньскыма авторами не намагать ся быти таков, як кебы єй теперь вытягли з періоду будителів. Мєдєші є сучасный, модерный автор. Ничім не є іншый од авторів іншоязычных, не є менше якостный, лем пише своїм языком.
Enfant terrible русиньской літературы
Іван Медєші є може про дакотрых enfant terrible русиньской літературы. Його тексты і в книжці Jedenie суть повны алкоголу, наркотіків, чорного гумору, невыбераных слов і фрустрацій. Єдночасно автор на фоні того вшыткого розкрывать траґічность жывота. Як повів Карол Чіба, єден із членів журі Anasoft Litera 2019, Медєші знать сотворити дійовы особы, котры бы сьте в реалнім жывоті не хотіли стрітити, но літературно фунґують. Подля Чібы Медєші знає робити субтілным способом, котрый ся крыє за выразовов єкстремностьов, но не іде му лем о якусь перформатівность, а вертать до літературы „естетіку брудного“.
І досправды, при чітаню шестьох оповідань в книжці Jedenie, будете Іваном Медєшім воведены до світа абсурдіты, маґічного реалізму, натуралізму – даколи аж тяжко про чітателя конзумовательного світа автора. Може будете роздумовати, ці книжку дочітати, но герої і сітуації, як і майстровске перо писателя вас знова і знова буде тігати ку книжці, аж нараз прийдтете на то, же сьте на послідній сторіцні. А по прочітаню вам може буде ясніше, чом автор книжку дотеперь не выдав дома. В кругах конзерватівных русиньскых чітателів мусить книжка запричінити шок.
Але то, што може дакому запричінить шок, є на другім боці Мєдєшіго девізов. Вдяка свому таленту ся выпрацовав нелем як добрый русиньскый писатель. Він є днесь просто добрым европскым автором і є можливе, же по успіху на Словакії, ся його Jedenie дочекать тлумачінь і до іншых языків, мінімално в середній Европі. Ганьба бы была, кебы не вышла книжка і по русиньскы.
Русиньскый писательскый „панкер“, овпливненый музиков Боба Ділена ці ґрупы Sonic Youth є днесь зо свойой книжков Jedenie вєдно з далшыма штирьома словацькыма авторами номінованый на престіжну літературну премію. І мы му тримаме палці. Покля ся дізнаме резултаты, можете взяти його Jedenie і прочітати шість оповідань, котры ся одогравають в Руськім Керестурі (пять оповідань) і в Новім Саді.
ТЕКСТ НАПИСАНЫЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА
Коментарі