81 років од покликаня Апостольской Адміністрациі Лемковины

10. лютого проходит річниця встановліня Апостольской Адміністрациі Лемковины (ААЛ). Декрет Quo optius consuleret підписано рівно 10. лютого 1934 рока в Ватикані.

Причыном основаня окремой територияльной єдиниці для грекокатолицкой церкви на Лемковині было незадоволіня і негоджыня ся на ведіня проукраінськой політыкы грекокатолицкыма духовныма серед Лемків. Велика част Лемків зачала при тым переходити на православя, а тота част Лемків, котра хотіла остати при грекокатолицкій церкви, зголосила пропозицию сотворіня окремой од перемышльской єпархіі адміністрацийной єдиниці. Значучом в тій справі была стріча Лемків з папскым нунцийом – владыком Франческо Мармаджі, вчас котрой соспільний діяч Миколай Громосяк одчытал мемориял, в якым заверто протест против украінізацийной діяльности владыкы Коциловского (перемышльского владыкы) і стремліня ґупокликаню нового єпископства для Лемків.

Прото, же так Римови  залежало напротивдіяню процесови конверсиі Лемків на православя і зміцніню грекокатолицкой церкви, як і польскому урядови залежало на выробліню особливой лояльности серед меншын, жыючых в стратеґічні важных обшырях для польской державы, рішено сотворити ААЛ, як окрему адміністрацийну єдиницю, котром рядил адміністратор, і котра підлігала просто Апостольскій Столици. Державны власти признали на утриманя адміністрациі специяльну дотацию зо Скарбу Державы, а порозмуліня мало тырвати 10 років з можливістю предолжыня.

В обшыр ААЛ вошло 118 парафій, 309 сел, 138 045 вірных, адміністрация обнимала 9 деканатів, а серед єй адміністраторів был м.ін. о. др Василь Масцюх, якій в 1935 р. підписал умову з єп. Й. Коциловскым, на основі котрой украінофільскы священникы выіхали з обшыри Апостольской Адміністрациі Лемковины, а в іх місце вернули священникы староруской орієнтациі розсіяны по інчых місцях єпархіі . Сідибом ААЛ было місто Рыманів, пак Санок.

Вчас ІІ Світовой Войны функция ААЛ, котрой покликаня мало зміцнити окреміст Лемків (і так спочатку было), пардоксальні ся змінила. Покликаня в 1940 році на ґенерального вікария ААЛ здекляруваного украінофіля о. Александра Малиновского обернуло ситуацию горізнач – діяльніст адміністрациі остала здомінувала през украіньску орієнтацию, усунены. або арештуваны были духовны о старорускій орієнтациі, а за урядовий язык принято украіньскій.

Покликана 1934 рока ААЛ фунґувала през 13 років. Конец єй істнуваня принесли выселіня Лемків в 1947 р.

Більше про Апостольску Адміністрацию Лемковины найдете в:

Ryńca M., Administracja Apostolska Łemkowszczyzny w latach 1945-1947, Kraków 2001,
Krzysztof Z. Nowakowski, Administracja Apostolska Lemkowszczyzny w latach 1939-1947, w: Polska – Ukraina. 1000 lat sasiedztwa, t. 3, Przemysl 1996,
Jaroslaw Moklak, Łemkowszczyzna w II Rzeczpospolitej – zagadnienia polityczne i wyznaniowe, Krakow 1997,
Zbigniew Wojewoda, Zarys historii Kosciola greckokatolickiego w Polsce w latach 1944-1989, Krakow 1994.