Траґедія тріумфу

Словакія припоминать сові 80 років Словацького народного повстаня, єдной з найвызначнішых дій модерной історії Словаків. За поглядами історіків то было друге найвекше озброєне выступліня проти фашізма в Европі. Но тріумф Повстаня несе із собов і траґедію.

До Словацького народного повстаня залучіло ся приблизно 80 тісяч людей. Русинів може наповняти гордостьов на своїх предків то, же меджі понад 30-ма народами, котры на Повстаню взяли участь, были і Русины, о чім од 2015-го року свідчіть камяна табла з написом Русины на памятнику в Музею Словацького народного повстаня в Баньскій Быстріці.

Вдяка Повстаню Словаци были на кінцю Другой світовой войны меджі преможцями, меджі народами, котры стояли на правилнім боці історії.

А так само Словацьке народне повстаня было приголошіньом ся ку меджівойновій Чехословакії, державі Масарика, лібералній демокрації, котра тоту меджівойнову державу характерізовала, мінімално у продемократічных участників, што потвердив і Ото Шімко, днесь сторічный участник СНП.

Повстаня, наперек тому, же было по двох місяцях переможене Німцями, є безпохыбно історічный тріумф. А далше коло Повстаня наслідує траґедія.

Знаме, же повойнова Чехословакія уж не была тов Чехословакійов, за котру войовали і повстанці. Держава стратила під тиском Москвы часть свойой теріторії – Підкарпатьску Русь. Ани здалека вже не ішло по войні о слободну державу, што было завершено комуністічным пучом у 1948-ім році.

Пак собі на довгы рокы ціле Словацьке народне повстаня присвоїли комуністы, як кебы то были лем они, котры поставили ся проти фашізма, і хотіли собі так леґітімізовати власти, котры певно хопили до своїх рук. На демократічных лідерів, участників Повстаня, ся мало забыти, їх мена ся не споминали, не высловльовали.

І што є на тім найтраґічніше, многы участници Словацького народного повстаня по зміні режіму были і перзеквованы. Тоты, котры войовали за нашу слободу, нераз пришли о свою властну по 1948-ім році. Одказ Повстаня собі комуністы вкрали про себе, а ани го не дотримовали, бо слобода і демокрація їм была чуджа.

Одказ Повстаня є, же проти злу мож і є треба поставити ся.

Кедь по 1989-ім році могла ся зачати розкрывати досправдова історія Словацького народного повстаня, многы словацькы націоналісты, любителі войнового Словацького штату і презідента Тіса, скрыты клерофашісты, почали го спохыбньовати.

За вшыткы приклады старчіть єден. Кедь фашістічный, днесь вже марґіналный політік Маріян Котлеба став жупаном Баньскобыстріцького самосправного краю – сердця Повстаня, при нагоді річніці повстаня у 2015-ім році завісив на свій уряд чорны флаґы.

О повстаню ся не раз высловив як о більшевицькім пучі, як о зраді державы, розумій Словацького штату, або як о траґедії, котра собі даремно выжадала жывоты Словаків. Тот чоловік ся в році 2016 дітав і до словацького парламенту. В країні, котра ся одкликує на одказ Словацького народного повстаня.

І днешня коаліція ся одкликує на Повстаня. Но у 2023-ім році, по парламентных вольбах, лідерам партій Smer-SD і Hlas-SD, днешньому премєрови і презідентови, не перешкаджали номінанты партії SNS.

Тота номіновала на посады міністра жывотного оточіня і двох державных секретарів того міністерства людей, котры в минулости успішно кандідовали до парламенту на кандідачнім списку Котлебовой партії, і в послідніх вольбах уж на списку SNS.

Ниґда не было чути, жебы ся публічно од „авантур“ Котлебы што до Повстаня діштанцовали, але никому то не перешкаджать, і на 80-ту річніцю ся прийдуть кланяти ку памятнику.

То, што вшытко днесь мож чути з уст різных політіків о Повстаню, бы так само было на єдну довгу статю, котра бы потвердила лем далшы дезінтерпретації історічных фактів.

Лем тых пару прикладів ясно вказує, же ани по паді комуністічного режіму не перестала ся кривити історія, образ Повстаня, не перестали собі го присвойовати і тоты, котрых із його одказом капчать барз мало або нич. І так траґедія того тріумфу продовжує.

Одказ Повстаня є важный і днесь. І є то наша сполочна дідовизна, і нас Русинів, котру собі мусиме сохраняти. Одказ Повстаня є, же проти злу мож, і є треба поставити ся. Же слобода і демокрація суть цінности, котры даколи выжадують і тоты найвысшы жертвы. Не зохабме собі одказ Повстаня знова красти, кривити го ці присвойовати тыма, котры по тім одказі топтають.

Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm.