„Землетрясіня“ в русиньскій самосправі у Сербії. Абдіковав уж і председа совіту

Од новембра 2024-го року слідує цілый світ протесты, котры проходять у Сербії, і суть прямованы проти влады і презідента Сербії Александра Вучіча. Штартером тых протестів было нещастя на желізнічній штації в Новім Саді.

На штації, котра лем тісно перед тым была реконштруована кітайскым конзорціумом, впала вступна часть. Нещастя собі выжадало жертвы на людьскых жывотах. Протестуючі бісідують, же нещастя было дослідком розсяглой корупції в країні під веджіньом сучасной влады і презідента.

Люди по цілій Сербії, каждого віку, каждой професії, но головно штудентьскый рух, почали жадати конець влады, котру має в Сербії в руках Српска напредна странка (Себска проґресівна партія). Протесты реґуларно тримають аж доднесь.

На фоні протестів, на котрых беруть участь і войводиньскы Русины, якы репрезентують свій народ на протестах і з нашыма флаґами, одбывать ся у Войводині і „землетрясіня“ в рамках русиньской самосправы. А ниткы ведуть до того, же і за тым є вплив „напредняків“, як прихыльників владной партії звуть тамтешні Русины.

Одкликаня шефкы освіты

В Сербії мають народностны меншыны форму самосправы, котра є репрезентована націоналныма совітами. Русинів репрезентує Націоналный совіт Русинів. Послідні народностны вольбы, в котрых собі меншыны выберали новый склад своїх совітів, одбыли ся в новембрі 2022-го року.

19 мандатів у Націоналнім совіті Русинів собі поділило пять кандідачных списків. Уж втогды бісідовало ся о „аномаліях“ при голосованю, котры мали быти на хосен кандідатів і списків повязаных із „напредняками“.

Нова самосправа, 6-те скликаня Націоналного совіту Русинів, при своїм конштітуованю в децембрі того самого року выбрала свого председу, котрым став Йоакім Рац із списку Русины вєдно, якый здобыв найвеце мандатів – десять. Пак ся далше креовали окремы робочі тіла і одборы, котры діють при совіті, і мають діяти подля закона.

Предсидательков Одбору про освіту стала втогды Олена Папуґа, котра вела кандідачный список Вєдно за Войводину – ОЛЕНА ПАПУҐА, якый здобыв два мандаты в совіті. Бывша довгорічна депутатка сербского парламенту, лівіцьова політічка, новинарька, довгорічна членка Націоналного совіту Русинів, котра была єден час і державным секретарьом на міністерстві, а то при владі „напредняків“, была 21-го юла 2025-го року одкликана із функції, і членства в одборі.

За їй одкликаня підписало ся сім членів Націоналного совіту Русинів, на своїм засіданю то векшына членів потвердила своїм голосованьом.

Папуґа, котру сьме ословили, повіла, же єй перегваряли довшый час, жебы сама абдіковала із функції. Крітікована за їй словами мала быти, окрем іншого, і зато, же підтримує протесты.

Проти Олены Папуґы остро поставив ся почас одкликованя професор Михайло Фейса, так само член совіту, котрый на тім самім засіданю жадав підтримку аж в двох пунктах. Окрем іншого в тім, жебы дістав статус емерітного професора на Філозофічній факулті Універзіты в Новім Саді. Тоту підтримку подля Фейсы довго блоковала якраз Олена Папуґа.

О подіях інфрмовав і сербскый портал N1, котрый окрем іншого написав, же і кедь Фейса наконець підтримку дістав, „націоналны совіты не мають право выменовати емерітных універзітынх професорів“, ани нияк засяговати  до тых діл, котры належать універзітам.

Фейса є председом орґанізації Руска матка, за котру і кандідовав до Націоналного совіту Русинів.

Дали сьте собі властный ґол

Почас засіданя, коли одкликали шефку освітнього одбору, мала свій простор і Олена Папуґа. Тота не была одкликана лем із функції, но і з членства в тім орґані.

Папуґа реаґовала, же їй одкликаньом собі Націоналный совіт Русинів дав властный ґол, і знова припомянула, же одкликаня ініціовали членове совіту, котры суть із списку повязаного із Сербсков проґресівнов партійов. Припомянула і „аномалії“ при послідніх вольбах, котры мали пошкодаити і їй кандідачный список.

На крітіку реаґовала, же половина з того, што їй приписують, і за што єй одкликали, є правда, але половина ніт. Крітіковали наприклад і то, же інформує о протестах, на што реаґовала, же є новинарьом, має право на властны погляды, і має над собов головного редактора і директора выдавательства, не совіт. Папуґа моментално працує в Рускім слові, де робила і перед тым, як сиділа в Скупштині. Одкликаній шефці освіты докінця припоминали їй статусы на соціалных медіях.

Олена Папуґа акцентовала, же то суть їй права, жа має гражданьскы права, же має право і на то, жебы была в опозіції проти владной партії, і зато не мать быти карана.

„Тото, што ту теперь виджу, то чісто політічне выгнанство, і політічне діло. Націоналный совіт є давно політізованый,“ боронила ся при одкликованю Папуґа, і підчеркла, же то нелем проблема русиньского совіту, але і далшы меншын, „бо так рядить держава“.

Навспак, она крітіковала далшых членів совіту, же не прийдуть ани на русиньскы културны події, на святкованя Дня Русинів Сербії, і іншы акції, причім сидять в самосправнім орґані.

Папуґа повіла, же дотеперь мала підтримку членів свого одбору. „Дали сьте собі великый властный ґол,“ повторила. За „політічный процес“ на кінцю подяковала.

„В пятніцю (одкликованя было в понедільок, позн. ред.) мі кликав єден ваш высокый функціонарь (представитель Сербской проґресівной партії, позн. ред.) із скрытого чісла, і повів мі так, же кедь ся запишу до Сербской проґресівной партії, вшытко мі буде пробачено, днешнє засіданя не буде,“ повіла Папуґа публічно на засіданю.

Олена Папуґа є довгы рокы членков опозічной Ліґы соціалдемократів Войводины, за тоту партію была почас дакілько скликань депутатков сербского парламенту.

Почали приходити абдікації

Од одкликаня шефкы Одбору про освіту почали до Націоналного совіту приходити абдікації. Наперед, такой по одкликаню Олены Папуґы, подали абдікацію 4-ми із шестьох членів Робочого тіла про науку.  За тым пришли далшы абдікації із Одобру про інформованя, Одбору про урядне хоснованя языка і писма, і Робочого тіла про молодеж.

На початку авґуста пришло шість абдікацій од членів Одбору про освіту. В одборі зістали лем двоми членове, і є нефунґуючій. О нецілый тыждень пришла перша абдікація члена Одбору про културу.

О далшы два дні Націоланому совіту Русинів были доручены абдікації цілого Одбору про інформованя.

Окремы орґаны, котры мають подля закона фунґовати під Націоналным совітом Русинів, суть такым способом чімвеце огрожены, дакотры уж не суть фунґуючі. Абдікації приходять цілый час, все веце членів окремых орґанів не має дяку далше робити про совіт, котрый розкрутив тоту шпіралу „властным ґолом“, одкликаньом шефкы Одбору про освіту.

Абдіковав уж і председа совіту

При тім, як ся почали розпадати окремы орґаны, котры мають фунґовати під Націоналным совітом Русинів, быв на місці вопрос, ці політічну одповідность на себе возьмуть і членове совіту, котры на початку одкликали Олену Папуґу,

По довшім часі пришло перше рішіня. 18-го авґуста подав абдікацію председа Націоналного совіту Русинів Йоакім Рац. Абдіковав на членство в совіті обще.

„В повязаню із найновішыма діями в Націоналнім совіті русиньской народностной меншыны, як і в русиньскім народностнім корпусі, думам, же мій людьскый і моралный обовязок є, жебы-м подав неодкликательну абдікацію на функцію председы і члена Націоналного совіту,“ написав Рац у своїм абдікачнім писмі.

Як інфрмовала русиньска редакція порталу Радио-Телевизия Войводини, од того моменту обовязкы председы перешли на заступнику председы совіту. Тым є Стеван Самочета, котрый кандідовав на тім самім списку, як і Рац.

По тім, што совіт офіціално прийме абдікацію на своїм засіданю, Націоналный совіт Русинів буде мати 30 днів на то, жебы выбрати нового шефа. Покля бы ся то не стало, совіт буде розпущеный міністерством, і рядити буде русиньсков самосправов дочасный орґан, менованый міністерством.

Два дні по Рацови абдікацію загнав і далшый член совіту – Сашо Палєнкаш, котрый быв і членом Одбору про културу. На тоту функцію так само абдіковав. Совіт так має теперь лем 17 членів із 19-ох. Републікова волебна комісія буде мусити выменовати двох новых членів совіту, котры мусять. Быти з того самого кандідачного списку, за котрый кандідовали у вольбах членове, якы абдіковали.

Што до окремых одборів, за індформаціями, котры подав портал Рутенпрес, цалком без членів зістав Одбор про інформованя і Одбор про урядне хоснованя языка і писма, Одбор про освіту має лем двох членів, в Одборі про културу зістало шість членів.

Цілково до Націоналного совіту Русинів почас теперішнього „землетрясіня“ пришло 34 абдікацій членів одборів і робочіх тіл, і дві абдікації членів совіту.