Кус о (не)єдным ґорлицкым бурсаку

Літом минулого рока до Руской Бурсы в Ґорлицях завитали гості. Ціла ґрупа гости. Мужчыны, жены, старшы, молодшы, супружества, а тіж і сінґлі. Єдны барже обзнаємлены з загальном історийом той части Европы, другы кус меньше. Але вшыткы міцно заінтересуваны історийом місця, до котрого пришлы, а з котрым сут деяко звязаны, хоц они самы жуют уж, а і іх предкы тіж по части жыли, за великом водом.

Вшыткы з Америкы і вшыткы породинены зо собом. Приіхали видіти місця, в якых іх предкы жыли, робили, бывали, де ся молили, де ся бавили, кадиль ходили до школы, кадиль на ярмакы. Кадиль вели іх стежкы. Єдна з них вела до Руской Бурсы. Головні з Перегримкы, але тіж і Клопітниці, Воли Цеклиньской, Боднаркы, Фолюша, Свіржовы Руской, Лося ци Прислопа. Русиньска ґрупа з Америкы вандрувала путями м.ін. Дубовчыків, Роздільскых, Клімашів, Оленичів, Ющаків, Сембратів, Дудиків, Гончаків, Шведів і вельох інчых. Не в силі сме вымінити тепер вшыткых іх предків, але медже нима была тіж выдатна родина Юрковскых.

Петро Юрковскій з Перегримкы выслал перед І Світовом Войном свого сына Михала до ґімназиі в Ґорлицях. Міг тото зробити завдякы тому, жев Ґорлицях діяла товды Руска Бурса – інтернат, в якым лемківскы ґімназиялисты могли жыти, одрабляти лекциі, але і вчыти ся свого языка, свойой істориі, свойой культуры. Просто – была то іхня друга хыжа.

Михал Юрковскій вродил ся 15. мая 1899 рока в Перегримці, в хыжы Петра Юрковского і Евы з д. Пеляк. Мал трьох братів: Штефана, Павла і Василя та дві сестры: Марию і Юстину. Михал был здібным хлопцьом, особливий талант мал до малюваня. Найперше скінчыл місцеву штыріклясову школу, пак пішол ся вчыти до ґімназиі в Ґорлицях. З іх села разом з Михалом, до ґорлицкой ґімназиі ходил в тым часі Михал Василец, але тіж кузин Михала – Павел Юрковскій з Радоцины, сын Сильвестра Юрковского і Югаскы з д. Павелко. Оба кузины, Михал і Павел, іщы будучы учениками ґімназиі, выіхали за росийскым войском до Росиі. Там, в Бердяньску, скінчыли пят кляс, але в уж в 1921 році вернули до ґорлицкой школы. Михалови повело ся єй скінчыти в 1922 році. Павлови, хоц спочатку взновил науку, одмовили му потім місця в ґімназиі. Скінчыл зато в 1927 році Варшавску Духовну Семінарию. Пак оженил ся і оселил в Шквіртным, занял ся ґаздівком. Был ведучым місцевой кооператывы Сила народу. Был актывным культурно-освітным діячом і єдным з аніматорів діяльности чытальні ім. М. Качковского. В першых днях німецкой окупациі, разом з братом Миколайом, были арештуваны. Його тримали вісем місяців, брата – два рокы. В 1945 році Павел Юрковскій был выселений до Радяньского Союзу на Полтавщыну. Был єдным з основателів хору Лемковина зо Львова, долголітнім його членом і старостом. Вмер 11. лютого/фебруара 1982 рока во Львові.

Миколай Юрковскій, подібні як брат, был лемківскым культурно-освітным діячом та педаґоґом. Вордил ся 15. лютого/фебруара 1895 рока в Радоцині. В 1906 році зачал науку в ґорлицкій ґімназиі. Было то докладні в році, коли основано тоту школу, што выразні свідчыт о высокій свідомости потребы едукуваня родины Юрковскых. Был єдным з першых выхованків ґорлицкой Руской Бурсы. По скінчыню ґорлицкой ґімназиі, в 1914 році його доля была подібна як більшости лемківской інтеліґенциі – был арештуваний австрийскыма властями і вывезений до лаґру в Талергофі. До рідного села повело ся му вернути в 1919 році, остал там сельскым писарьом. В 1921 році отримал дипльом учытеля в учытельскій семінариі в Коросні і зачал робити в школі в Шквіртным. Там, окрем учытелюваня, інтенсывні актывізувал місцевых Лемків. Помагал основати чытальні і артистычны ґрупы. В 1925 році зас был арештуваний. Тым разом вывезли го до Кракова, але неодолга одвободили. Мусіл быти невігідний, бо в 1937 році польскы власти заборонили му учытелювати на Лемковині, пропонуючы му перенести ся до кєлецкого воєвідства. Місцева соспільніст міцно на таку несправедливіст зареаґувала – зачали страйк. Коли примушено го выіхати до польского села Щекоціны, по дорозі до стациі люде орґанізували крестны ходы, пак чысто збойкотували школу – перестали высылати гын діти. Писали о ним навет товдышні ґазеты. В 1939 році Миколая Юрковского привернули до Шквіртного, де продолжал актывну учытельску і соспільну діяльніст. Актывні діял тіж против німецкому окупантови, за што хотіли го арештувати. Німці затримали парудесятьох селян, але нихто не был скорий выдати свого чловека. Наложыли тіж за тото на село 40 тисячів контрибуциі. М. Юрковскій вкінци добровільні зголосил ся на поліцию до Высовы. Рік тримали го і мучыли во вязници в Яслі, пак вывезли до концентрацийного лаґру к. Дембіцы. На Лемковину вернул при кінци ІІ Світовой Войны. Миколай Юрковскій был одданым лемківскым патріотом і одданым учытельом. Любил сельскы діти цілом душом, знал же то будучніст Лемківской Руси. Нагварял хлопів, жебы посылали своі діти до высшых шкіл, рыхтувал іх до іспытів. Был великым авторитетом для люди. Выселено го в 1945 році на радяньску Украіну де учытелювал в Пирятині, а, конец кінцьом, трафил до брата Павла в Зимній Воді. Вмер 6. січня/януара 1957 рока во Львові.

На Украіні вмер тіж, описуваний напочатку, Михал Юрковскій. Николи ся не оженил, але любил кажду неділю заходити до свойой родины, гощено го гын як суцо. Любил тіж грати в шахы, а іщы барже любил малювати. Не лишыли ся в ґорлицкій бурсі ниякы малюнкы по ним, коли был єй выхованком, а єднак од недавна можеме в бурсі обзерати портреты типового Лемка і Лемкыні, авторства Михала Юрковского. Дарувала іх Рускій Бурсі Мариєн Бачік (Maryann Bacsik) з родином, коли єдна з вандрівничых пути прогулькы до землі предків завела іх до Ґорлиц. Акварелі Михала Юрковского, завдякы американьскым потомкам, вкінци трафили на своє місце, хоц скорше кус мусіли поіздити по світі. Образы вісят напротив старых знимок колишніх ґорлицкых бурсаків, медже котрыма єст і іх автор. Михал Юрковскій іщы вчас ґімназиі достал позваня до польской арміі. Коли поліция пришла по него – был в школі, зато взяли його вітця. Скоро зголосил ся Михал до вязниці, жебы освободили сеньора Юрковского. Там, чекаючы, намалювал портрет єдного з офіцерів, сподабал ся, і в такій спосіб зачал робити в польскій арміі. По войску працувал як нафтовий інжынєр в Коросні. Мусіло му ся добрі поводити, бо до войны побудувал двоповерховий будинок в Саноку! Часто одвиджал свою родину і помагал єй, як лем міг. З іх споминів знаме, же і того Юрковского тягнуло до соспільной діяльности. Коло 1942, або 1943 рока, робил в Яслі, зорґанізувал в рідній Перегримці концерт симфонічной оркєстры, яком дириґувал Миколай Вороняк, його приятель. Была то велика подія в селі, а люде іщы долгы рокы памятали звук той музыкы.

Юрковскій был здібным артистом, але з огляду на обставины, не міг розвинути свого таланту, скінчыти артистычной школы. Был самоуком. В 30. роках минулого столітя мал фотоґрафічний апарат і записал на ним для потомных свою родину в Перегримці і само село. Вмер в грудни/децембрі 1968 рока в Коломыі, де переселено го в 1946 році.

Стоваришыня Руска Бурса хоче горячо подякувати за даруваны акварелі Мериєн Бачік з родином, як тіж за плеканя памяти про своє. Будує нас тото, же без огляду на одлеглости і обставины, в якых жыєме, наше свідоцтво єст продолжане.