Не знати мапу

Вшытко, што Русины у державах, в котрых жыють, досягли, досягли дякуючі тому, же їх державы мали міцьный інтерес належати до Европы. Найгірше суть на тім доднесь Русины на Україні, котра аж так до Европы доста довгый час не хотіла. А днесь і кідь хоче, ментално є все обернута десь інде.

Менталне обернутя Україны, головно кідь ся то потім прямо односить і на позіцію Русинів, на їх права, чоловіка злостить, но не аж так, як кідь посмотрить на менталне обернутя дакотрых Русинів. Позерати на то, што вшытко ся пише на соціалных сітях в різных русиньскых ґрупах, головно теперь, кідь є тема будучности Европской унії по Брексіті великым вопросом, мі часом запричінює шок. Чоловік собі нараз усвідомлює, же много людей якбач не знать мапу світа. І то не є добра вість.

То, же Европска унія має свої хыбы, же робить і діла, котры не суть правилны, же ся одрізала од жытелів і так далше, то вшыткы добры знаме. Брексіт є про унію як образок з філму Matrix, коли собі треба выбрати єдну із двох перулок. В припаді унії то значіть выбрати собі продовжованя той пути, котра допомогла ку тому, жебы резултаты референдума у Великобрітанії были такы якы суть, котра помагать наростаню процент про екстремістічны політічны партії в окремых членьскых державах, што може скінчіти аж роспадом цілой унії, або собі выбрати нову путь, зрештартовати ся, змінити то, што є зле, і што допомагать наростаню зла в державах унії, пересвідчіти людей, же проєкт унії є найліпшов ґаранційов безконфліктной, народностно розмаїтой, просперуючой Европы,  в котрій партії, якы належать до 30-ых років 20-го столітя, не мають што днесь робити.

Од Русинів, бы єм чекав, же будуть якраз они тыма, котры будуть підтримовати далше фунґованя унії, но не все є тому так. На інтернеті мож видіти многых русиньскых мудріяшів, котрым Брексіт поміг ку пережываню неповторятельной евфорії, котры вказують, векшынов з проросійскых сайтів, на котрых є правда скоріше вынятком, як правилом, яка є Европа плана, зопсута, і найліпше бы было, кібы уж зарань нас вшыткых під свою покровительску руку взяв нянько Путін і быв бы конець того пекла, котре ся зве Европска унія.

І так знова зіставать лем повторяти: Вшытко, што Русины у державах, в котрых жыють, досягли, досягли дякуючі тому, же їх державы мали міцьный інтерес належати до Европы. Як раз то, же нашы державы по 1989-ім році вырішыли „іти на Запад“, значіло много в области дотримованя людьскых прав, охраны народностных меншын, охраны їх языків ітд. „Іти на Запад“ значіло обовязково прияти много міджінародных договорів, котры ся спомянутых областей дотуляють, імплементовати їх до державных леґіслатів, што нам, Русинам, ґарантовало наш розвиток, основаня нашых школ, інштітуцій, орґанізацій, кодіфікацію нашого языка по 40-ох роках насилной українізації. То, же нашы державы хотіли „іти на Запад“, завершыло ся вступом нашых держав до Европской унії і поступным одкрываньом граніць в рамках держав Шенґеньского договору. Зато „іти на Запад“ значіло вельо і про міджінародный русиньскых рух. Ниґда, може з вынятком добы, коли сьме жыли в рамках Австро-Угорьской імперії, не было простіше контактовати ся, робити сполочны події, навщівляти ся, знати о собі, бо граніці просто не суть. І то, же не суть, ламле і граніці міджі нами, граніці, котры были неприродно в єднім народі выбудованы по Другій світовій войні. Самособов, лем нещастне Підкарпатя іщі все зажывать то, што сьме мусили зажывати мы вшыткы перед тым, як сьме „пішли на Запад“.

Спомянути бы єм так само міг різны черезгранічны проєкты, Словакія і Польща з того мають доста великый хосен, котры суть так само завдякы унії, і дякуючі котрым міджі нашыма селами суть новы мосты, в нашых селах і містах зреконштруованы културны домы, дякуючі котрым суть одкрыты різны турістічны центры ці збудованы біціґльовы стежкы або стежкы деревяных храмів, і тото вшытко помагать пропаґовати наш реґіон, котрый бы іншак уж быв якбач цалком забытый, помагать то пропаґовати наш народ, нашу културу.

Зато позерати на то, як ся хтось тішыть із Брексіту і надіять ся, же конечно прийде і конець унії, є про мене шоком. Немилым. Зъєдинена Европа є єдиный простор, в котрім можеме пережыти. Европа, в котрій бы дішло ку дефраґментізації, бы быв простор, котрый бы сьме уж пережыти не мусили. В Европі, в котрій бы над здравым розумом знова раз выграв націоналізм, правіцьовый екстремізм, бы сьме были лем єднов з меншын, і меншыны до націоналістічной політікы не належать. В радікалізуючій ся Европі, котра бы мала быти радше під покровительством Москвы, як зъєдинена в Бруселі, бы нас тоты фіґлі барз скоро перешли. Же уж єдну скушеность з покровительством Москвы в історії маєме, она значіла тых 40 років українізації, і на то не памятаме, є смутне.

Кідь є тото вшытко мало зрозуміле, і вызерать то як высока політіка, треба то повісти просто. Мапу світа, в котрій ся не знаме орьєнтовати, дакус зілуструєме. В націоналістічній Европі, котрій подакотры, і кідь собі то не усвідомлюєте, тримате палці, на Вас, честованы Русины, не лем же не чекають вашы права, але ани єден найбіднішый фестівал в тім найостатнішім селі плаченый з державных грошей. А вы фестівалы предці так любите…

На фотоґрафії: Пидписованя Шумановой декларації. Жрідло: Wikipedia.

Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радіа lem.fm)

ТЕКСТ НАПИСАНИЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА