Конштітуція понад вшытко

Дочекали сьме ся. Конштітучный суд Україны публіковав своє рішіня односно тзв. языкового закона, значіть Закона о основах державной языковой політікы. Чоловік не зіставать несподіваный, же суд вырішыв так, як вырішыв. Скоріше є несподіваньом, чого так довго ціла справа проходила, кідь резултат быв ясный.

Історія закона вертать нас до року 2012. Підписав го іщі презідент Януковіч. Проти закона, котрый підкреслюючі, же державным языком на Україні є україньскый язык, дав і права на хоснованя  далшых меншыновых або реґіоналных языків, дало на Конштітучный суд Україны поданя 57 депутатів. „Револуція достойности“ принесла докінця таку достойность до київского парламенту, же депутаты занимали ся як єднов із першых справ голосованьом за цілкове зрушіня закона, што, лем так коло темы, так само было мотором ескалації конфлікту на выході, і быв то ясный сіґнал, хто по Майдані тримать власти у своїх руках, і як ся буде держава далше справовати односно меншын. Єден із остатніх законів, котрый дотулять ся освіты, є того лем потверджіньом. Конштітучный суд рішыв пропозцію депутатів од 2016-го року, і по році і пів є в справі закона вымальовано на синьо-жовто.

Як єм вже спомянув, рішіня суду не є дачім, што мало бы быти несподіваньом. Такый резултат єм чекав, одколи лем суд зачав справов занимати ся, о чім єм вже єден коментарь в тім часі написав. І вырішіня є таке, жебы нихто не годен быв штось повісти. Властно вшытко суть процедуралны причіны – закон быв даный до проґраму засіданя без повной назвы, в другім чітаню ся не обговорив, депутаты коло голосованя не были на своїх місцях ітд. Просто – была порушена процедура і тым є закон неконштітучный. Но, то вопрос на конштітучных правників, але резултат нич не бісідує о тім, ці обсяг закона як такого є або не є в згоді з конштітуційов. Є зрозуміле, же Україні тота еквілібрістіка пасує, бо нихто не годен теперь ани словко выповісти, же рішіня є проти меншын. Іде лем о процедуру. І як уж повів голова Верьховной рады Україны Андрій Парубій, депутаты можуть прияти теперь новый закон. Тішме ся, якый він же лем буде.

Омного веце гумору обсяговало поданя депутатів на Конштітучный суд. Окрім процедуралных проблемів депутаты звертали увагу і на то, же дакотры статі языкового закона не суть в згоді з найвысшым законом Україны. Наприклад статя 7. І як раз статя 7 того закона, в пункті 2 одкликує ся на контекст Европской харты реґіоналных або меншыновых языків. Далшы пункты той статі властно лем аплікують споминану харту, котру підписала і Україна і є ньов своїм підписом обовязана в справі запроваджіня до практікы.

Конштітуція є основный закон, котрый штось в державі встановлює, запроваджать, штось ґарантує. Детайлы ся рішають далшыма законами, котры односну проблематіку перемінять „на дрібны“, а головно рефлектують наприклад міджінародны договоры, котры має держава підписаны. Выходить нам з того, же будь суть підписаны під поданьом на суд тоталны леґіслатівны аматеры, котры собі думають, же Конштітуція є понад вшытко, вшытко є в ній, і докінця не дасть ся доповньовати законами припадно і мінити, кідь то выжадує міджінародный договор, або языковый закон досправды не є в згоді з Конштітуційов, але потім Конштітуція не є в згоді з міджінародным обовязком, і то є пак добрый ґол про Запад, котрый то ани не спостерігав, ани то не рішыть, а уж-уж чекать, коли лем бы міг одкрыти двері і привітати братів в просторі демокрації, людьскых і меншыновых прав. А властно і в тім припаді знова пасує тото перше, же Конштітуція понад вшытко. І єдно, і друге – то єден чорт.

Закон, хоць мав в списку языків, котры бы ся могли хосновати, і язык русиньскый, бы реално сітуацію Русинів натеперь не вырішыв. Зістали бы невызнаны і в такій сітуації тяжко собі представити, жебы якось розвивало ся школство, язык на урядах. Кідь про нич інше, уж лем з причіны страху людей. Но і так ня мерзить єдна справа – довгодобый аспект того закона.

Похороніня того закона погребило і шансу на повторіня „словацького парадоксу,“ кідь то так можу назвати, на Укаїні. На Словакії голосить ся ку Русинам понад 33 тісяч людей, но материньскый язык записало собі понад 55 тісяч. Закон, котрый є днесь минулостьов, обсяговав пункт, же має быти вытворена можливость коло перепису населіня, жебы ку тым языкам, котры суть в списку того закона як меншыновы або реґіолналны, значіть можуть ся хосновати, могли ся люди голосити як ку материньскому. Русины може до далшого перепису не будуть вызнаны, но „словацькый парадокс“ на Україні бы ся повторив втогды, кібы хоць і при нуловій кількости Русинів нагписало собі 100, 200, 600 тісяч людей русиньскый материньскый язык. Потім вже тяжко было бы быти Києву тихо.

Значіть, вернийме ся на зачаток. Досправды єдине, што нашов конштітучный суд, была хыба процедуры? Но нич, тадь Конштітуція понад вшытко!

Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радіа lem.fm. Жрідло фотоґрафії: pixabay.com.

ТЕКСТ НАПИСАНИЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА