Час ратовати

Резултаты списованя людей в Сербії суть катастрофалны про цілу країну. Добрі з того не вышов майже нихто, включно сербского народа. А Русинам бы ся было треба перестати лем смотрити, як нам в часі чезне наша найстарша, вызначна діаспора.

Польща є днесь вже офіціално другов з найвекшым чіслом Русинів у Европі. Сербія подля даных із списованя жытелів, яке проходило минувшого року, перенесла ся на третє місце. Підкреслюю, же іде о офіціалны даны, і зато, і кедь знаме, же найвекшу комуніту бы сьме могли мати на Підкарпатю, натеперь є на першім місці Словакія.

Іщі не так давно, у 1991-ім році, по політічных змінах, коли Русины знова могли зачати ся голосити у своїх країнах ку своїй народности, то была якраз Сербія, котра была на першім місці. Но тото є вже минулостьов. Словакія за тых 30 років выстрілила до чісел, котры Сербія ниґда ани не мала, а наша войводиньска діаспора контінуално страчать при каждім списованю.

Самособов, вшытко насвідчовало тому, же Русины у Сербії не будуть мати теперь ліпшы чісла як мали в році 2011. Знаме, в якій економічній сітуації є Сербія, кілько людей одходить з країны за роботов до Европы, знаме і то, яку силу має асімілачный тиск. Но десь в глубині сердця была надія, же то не буде аж так зле.

2 763 особ менше меджі двома списованями є про таку малу комуніту так фундаменталный розділ, як є про малу комуніту фундаменталных 2 000 особ навеце, што ся стало в Польщі. Пропаджіня тілько Русинів у Сербії мусить про нас быти імператівом, бо бісідуєме о вызначній діаспорі, котру маєме од часів Марії Терезії.

Бісідуєме о діаспорі, котра доказала выбудовати і утримовати своє школство і в часах, коли сьме мы в Карпатах не існовали, котра кодіфіковала, нарозділ од нас, омного скоріше свій штандард русиньского языка, котра доказала выбудовати свої інштітуції, доказала породити много якостных писателів, розвивати свою драматурґію, а притім то ниґда не была міцна комуніта што до чісла людей, но была аж пречудесно міцна што до духа. І зато тото вшытко вшытко было можливым.

Ніт, не хочу робити крестик над Русинами в Сербії. Вірю, же од того маєме іщі далеко, жебы таке штось робити, а єдночасно мі то ани не дозволить сердце, котре собі мої Русины там долов здобыли уж при першій моїй навщіві маґічной Войводины.

Але треба собі серьйозно класти вопрос, што дале, і як заборонити далшому упадку нашой комуніты? А так само ся звідати, де суть того причіны, ці де настали хыбы?

Покля бы хтось хотів твердити, же тренд є ясный, і він ся уж не дасть нияк обернути наопак, не єм згодный. Історічны резултаты списовань ясно вказують, же при добрых економічно-соціалных условіях комуніта знова може роснути. Так тому было і по Другій світовій войні, коли Русины в Сербії зачінали в році 1948 на чіслі 22 667 особ, а в році 1961 тоту комуніту творило вже 25 658 людей.

Притім то ниґда не была міцна комуніта што до чісла людей, но была аж пречудесно міцна што до духа.

І так собі дайме пару одповідей на высше спомянуты вопросы. По перше, русиньскым орґанізаціям, включно Світового конґресу Русинів, мусить залежати на европскій пути, котра бы забезпечіла і ліпшы соціално-економічны условії, нелем про Україну, але і про Сербію. Єдночасно влада в Белеграді бы конечно могла роздумовати і над дачім іншым, як над Косовом, бо видіти, же тота політіка затля не приносить жадны позітівны резултаты, скоріше наопак, а самы Сербы ся вылюднють у властній країні.

А то пишу зо вшыткім порозуміньом про Сербів, кедь собі роблять претензії на теріторію, котру поважують за властну. При Україні то предці так само нихто не спохыбнює.

По друге, русинька комуніта в Сербії мусить од русиньскых орґанізацій у світі чути нелем моралну, але уж конечно і реалну підпору а поміч. Войводиньскы Русины за послідні рокы рішыли много проблем, наприклад зо школством, котре є все веце під асімілачным тиском, під сербізаційов, но вшыткы остатні Русины ся до того якось не хотіли барз мішати.

А то є нам досправды єдно, ці нам зістане філолоґія, ці нам зістануть основны школы, де ся учіть по русиньскы, ці нам зістане єдина у світі ґімназія? Лемже ку тому вшыткому потребуєме там мати людей. І так наша підпора мусить быти ясна.

Так само є може час зачати думати і над економічным форумом, котрый бы рішыв соціално-економічны проблемы нашых найслабшых комуніт, жебы тоты під тиском, як заробити на хліб, не мусили одходити гет із своїх земель.

Але себерефлексію бы собі могли зробити і самы русиньскы власти в Сербії, а дакотры інтелектуалы. Вказує ся, же політіка „bundeskamaraden“ з Українцями, котру собі так облюбив Націоналный совіт Русинів і пару далшых, якось не приносить позітівны резултаты про Русинів, окрім даякых дрібных грошей на гуляня, бо Русины не міцніють, лем іщі веце слабнуть.

Резултаты списованя суть ясны. Ніт, не є треба плакати, бо плач не поможе. Наопак, треба зачати думати. Є час ратовати. Іщі є што. Не дозвольме собі промарнити шансу, котру іщі все маєме. Іщі все маєме шансу утримати, а докінця і розвивати нашу діаспору. Дасть ся то. І то нелем шанса, але і наша одповідность.

Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm.

ТЕКСТ НАПИСАНЫЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА