Істория деревяных хыж не має кінця. До одобраня дармовы альбомы

«Meшканя в памятнику нобілітує, але і зобовязує» – то слова, якы накрисляют ціль проєкту Задомовлены в спадковині реализуваного Фундацийом для Культуры «Валізка». І хоц не кажда деревяна хыжа є памятником в урядовым розумліню того стверджыня, то для Задомовленых кажда хыжа скрыват в собі велику вартіст.

«Хочеме шыроко популяризувати ресурсы і потенциял реґіону полудньовой Польщы, якым для нас сут деревяны хыжы. Хочеме тіж інтеґрувати довкола той темы місцевых люди» – бесідує Йоанна Сарнецка з Фундациі для Культуры «Валізка».

Деревяня хыжа несе вартіст

«Видит ся нам, што є вельо осіб, котры як мы люблят, шануют деревяны домы, достерігают в них штоси выняткове, чуют ся особисто звязаны. Але сут тіж особы, котры іщы того не достерігают. Хочеме іх до того переконати. Вказати, што деревяны хыжы то велика вартіст, што засвідчают о вынятковости реґіону, оповідают історию місця, люди. Є то важне» – дополнює.

Фундация для Культуры «Валізка» є реализатором ініциятивы «Задомовлены в спадковині». То цикль діянь для материяльной спадковины велкой части Низкого Бескіду. В 2019 році печатали публикацию для діти пн. «Хыжа з душом. Книжочка до оповіданя» (веце до послуханя в архівальным подкасті гев), а в 2020 році своі діяня перше напрямили на інвентаризацию выбраных деревяных хыж (м.ін. в селах Ольховец, Мшана, Завадка Рыманівска), а пак на опрацуваня know-how, як ремонтувати деревяны обєкты, жебы ім не зашкодити.

«Зорґанізували сме школіня для соспільных опікунів спадковины, зрыхтували сме скрипт для заінтересуваных, зробили сме цикль подкастів про спадковину, котры поможут зрозуміти вартіст деревяных хыж» – реферує Йоанна Сарнецка. «Сайт zadomowieniwdziedzictwie.pl є базом, котру хочеме постійні розвивати і дополняти о новый зміст».

Осирочена спадковина Лемковины

«Хыжа може быти символом контінуум даной родины, становити важне місце єй памяти. Думам гев тіж в контексті осироченой спадковины, тых вшыткых лемківскых хыж, котрых части або неє, або ся розлітуют, або мают новых властителів, котры неконечні розуміют, чым тот дім є» – оповідат Йоанна Сарнецка. Хоче, жебы теперішні жытелі того реґіону знали вшанувати його спадковину, знали підняти за ню одповідальніст і тішыти ся ним. Помочы мают діяня, якы Й. Сарнецка піднимат вєдно з Фундацийом.

«Дукляньскій взірник» то дальша ініциятива Фундациі. Цілю было зобрати орнаменты хыж, елементы взірництва, гафты ітп., якы стрітити мож в околицях Дуклі, звязаны з лемківском, польском, жыдівском культурами. Мож го свобідні побрати з сайту Задомовленых, але што важне – не єст то заперта тема. «Сутьовым для нас было не лем, жебы найти взоры, але жебы іх урухомити. Посмотріти, як в днешнім контексті тоты взоры можут функцийонувати, што з них мож зробити» – реляцийонує Йоанна Сарнецка.

Без кінця

В рамках послідніх реализаций Фундациі было печатаня фотоґрафічного альбому пн. «Без кінця», авторком знимок і цілой концепциі публикациі є Моніка Якєла з Дуклі. «Артистка-фотоґрафка Моніка Якєла удокументувала пару деревяных хыж, што представила в формі істориі жытя дому – од народин в лісі до смерти, яка кінчыт ся вырастаньом нового дерева на старій, розваленій хыжы. Несе то надію, што будут дальшы поколіня хыж… так як і люди, бо деревяна хыжа має барз вельо спільного з чловеком» – констатує Йоанна Сарнецка.

Альбом «Без кінця» мож достати дармо. Жебы так ся стало, старчыт на адрес fundacjawalizka@gmail.com або radio@lem.fm прислати знимку або рисунковый ескіз деревяной хыжы, котрой уж неє або є, але в зміненій формі, і долучыти до того пару речынь споминів звязаных з тым місцьом.

Цілу бесіду з Йоанном Сарнецком можете выслухати з радийовых подкастів за тым мотузком.

Фот. Фб-профіль «Задомовленых в спадковині»