Кедь є склероза миліша приятелька

Різны тіпы інштітуцій памяти народа, котры выникли в окремых посткомуністічных державах, бы мали документовати і оціньовати вшыткы інформації, котры односять ся на часы неслободы і переслідованя. А так само бы мали мати ясно в тім, што є злочін. Нажаль, не все є то так.

Польскый Інштітут памяти народа інформовав, же закінчів розсліджованя в справі Акції Вісла. В публікованім документі ся пише, же тота ганебна історічна дія, в рамках котрой потерпіли і Русины з Лемковины, не была ани злочіном проти людьскости, ани комуністічным злочіном.

Жебы того не было мало, в комунікаті ся пише, же цільом Акції Вісла не было переслідованя. Выгнаня, за думками прокуратора, котрый в тій справі діяв, мало характер превенції і охороны, а не репресії. В тексті ся так само дочітаме, же на теріторії, де Акція Вісла проходила, оперовала ОУН-УПА, котра терорізовала і убивала жытелів, і жебы тых людей хоронити, были евакуованы, бо там мали проходити великы воєньскы операції.

Ціла акція подля публікованого становиска не была заміряна на даяку народностну ґрупу жытелів, бо переселены были і Поляци.

Постійме уж лем при слові евакуація. Евакуація бы то была в припаді, же досправды іде реалізовати ся на даній теріторії велика воєньска операція, наприклад проти спомянутой терорістічной ОУН-УПА, і жебы не потерпіло цівілне населіня, на час, покля тота операція проходить, суть люди перенесены на безпечну теріторію і є їм забезпечене уквартельованя. По операції можуть вернути домів. До свого.

В припаді Акції Вісла люди мусили опустити своїх хыжы, свої землі, свої лісы, а рішіня не было дочасне. До їх хыж, на їх землі, до їх лісів пак пришли іншы люди. Покля ся по часі, кедь уж то было можливе, хотів хтось вернути, не была там уж його хыжа, його земля, його ліс, і треба было собі хыжу купити або збудовати. Но а добрі знаме, же на рештітуцій доднесь Лемкы не мають жадны права. Зато яка евакуація?

В комунікаті ся далше пише, же предсі переселены на новых місцях дістали хыжы. Значіть, якый злочін, гейже? Тисне ся мі на рот лем єден вопрос. Мали бы жертвы Акції Вісла подяковати польскым властям, же кедь їх уж выгнали зо свого, холем їх не зохабили спати на полю? Дакус цінічне.

Могли бы сьме писати протиарґументы на кажде друге речіня публікованого тексту. Но основным є то, же становиско, котре было публіковане, не боронить жертвы, але переступника.

Кебы сьме не смотрили на нич інше, лем на Римскый штатут Меджінародного карного трібуналу із 17-го юла 1998-го року, пак польскый інштітут іде проти того штатуту. В статі 7 суть ясно дефінованы злочіны проти людьскости. Абзац d) той статі рахує меджі такы злочіны і депортацію або насилне переселіня жытелів.

А точно тото была Акція Вісла. Не евакуація, але депортація, насилне переселіня під страхом із озброєной армії, котра на то дозерала. Депортація, котра не мала кінчіти навернутьом, але мала быти завершалным рішіньом.

Но не думайме собі, же тото є лем проблема Польщі. Публікованый комунікат є шкандалом, але він властно нияк не выбочує з нормы.

Нашы державы в повойновім періоді выросли на тых злочінах, а днесь собі нихто не хоче признати, же на тых злочінах выроснув.

Посмостьме ся наприклад на то, як ся доднесь Чеська і Словацька републіка справують односно такзваных Бенешовых декретів, в рамках котрых были, окрім іншого, насилно выселены по Другій світовій войні Німці і Мадяры, або як ся справують односно такзваных оптацій, в рамках котрых выселили Русинів на Україну. А не є то лем проблема тых держав.

Перед вступом до Европской унії были пожадавкы на зрушіня Бенешовых декретів. Мадярьско хотіло, жебы вступом до Европской унії у 2004-ім році перестали платити Бенешовы декреты на Словакії. Баварійскы посланці за Хрістіаньско-соціалну унію голосовали проти вступу Чеськой републікы до Унії, покля не будуть зрушены Бенешовы декреты, а Австрія докінця грозила правом схосновати вето, і заблоковати вступ Чеськой републікы, покля декреты не будуть вырішены.

Покля бы ся зрушіню декретів боронила лем Словацька і Чеська републіка, было бы то іщі „зрозумілым“. Лемже то Европска комісія дала точку за темов. То она і в припаді Чеськой, і в припаді Словацькой републікы дала ясне становиско, же „приєднаня ся до Унії не выжадує зрушіня декретів, ани далшой леґіслатівы з нима повязаной“.

І так ту маєме два аспекты. Тот першый є, же нашы державы в повойновім періоді выросли на тых злочінах, а днесь собі нихто не хоче признати, же на тых злочінах выроснув. Они ся нияк не змінили ментално, што до тых злочінных справ з минулости, лем ся якось перевалили з бока на бік, із совітьского блоку до западной Европы.

Тот другый, же штруктура повойновой Европы бы так само могла зачати мати проблему із свойов певностьов, кебы сьме тоты злочіны зачали рішыти серьйозно, зато і Брусел радше запре очі.

Но лемже якраз на то бы то мали быти інштітуты памяти, котры тоты очі отворять. Не підпорядкують ся тому, што бы хотіла держава, але обєктівно, без політічного засягованя оцінять і назвуть. Покля є такым інштітутам склероза миліша приятелька, пак суть нам непотрібны. Бо они не направлюють кривду, але іщі плюють жертвам до оч.

Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm.