lem.fm - Радийо Руской Бурсы
  • Радийо
    • Заповіди проґрамів
    • Порядок высыланя
    • Cлухай нас
    • Подкаст
  • Новины
    • Вісти
    • Культура
    • Подіі
    • Фафриндя і сконфіскуване
    • Інчы
    • Сумар дня
  • Погляды
    • Коментарі
    • Рецензиі
    • Бесіды
    • З істориі
    • З архівной пресы
    • З природы
  • Архів / Archive
    • Tur Tondos
    • Bocheński
  • Склеп / Shop
    • Книжкы
    • Платні

Кошык єст порожній.

No Result
View All Result
lem.fm - Радийо Руской Бурсы
  • Радийо
    • Заповіди проґрамів
    • Порядок высыланя
    • Cлухай нас
    • Подкаст
  • Новины
    • Вісти
    • Культура
    • Подіі
    • Фафриндя і сконфіскуване
    • Інчы
    • Сумар дня
  • Погляды
    • Коментарі
    • Рецензиі
    • Бесіды
    • З істориі
    • З архівной пресы
    • З природы
  • Архів / Archive
    • Tur Tondos
    • Bocheński
  • Склеп / Shop
    • Книжкы
    • Платні

Кошык єст порожній.

No Result
View All Result
lem.fm - Радийо Руской Бурсы
No Result
View All Result

Łemkowie w świecie sztuki

Autor: Maria Dubec

Гіст Гіст
18. 11. 2022
» Інчы
Łemkowie w świecie sztuki

Słowa S. I. Witkiewicza „Gdzie jest człowiek, tam jest i sztuka” trafnie podkreślają, że sztuka w różnych jej odsłonach i przejawach towarzyszy nam od samego początku naszego istnienia. Jako ludzie zdolni jesteśmy do twórczego działania, którego efekty wpływają na nas samych i na otaczającą nas rzeczywistość. Nie jesteśmy przy tym oderwani od świata, w którym wzrastamy, dlatego też kulturowe pochodzenie często w sposób mniej lub bardziej widoczny wpływa na twórczość artystów – jego tematykę, motywy, wykorzystywane narzędzia i techniki. W świecie sztuki – zarówno tej wielkiego, międzynarodowego formatu, jak i lokalnej czy też ludowej istotne miejsca zajmują Łemkowie – zarówno ci, którzy swoją tożsamość określali bardzo wyraźnie, jak i ci, których to przodkowie byli Rusinami.

Zaczynając tę opowieść od tego, co znajduje się w najbliższym zasięgu, a więc sztuki dyletanckiej (tworzonej przez ludzi nieposiadających kierunkowego wykształcenia, dla których jednak podejmowanie twórczych starań stanowi wyraz własnej ekspresji, myśli i uczuć, jest urozmaiceniem codziennych zajęć czy też formą odprężenia) wskazać należy Stefana Telepa i Teodora Kuziaka, których artystyczna twórczość wpisywała się w ten obszar sztuki.

Stefan Telep (urodzony w 1957 roku; zmarł w 2021 roku) pochodził ze wsi Zdynia. Już w latach 70. zajmował się amatorsko fotografią i obróbką drewna. Kolejnym etapem w jego twórczości było malarstwo olejne, z którym obecnie jest najsilniej kojarzony. Jego prace malarskie zdobyły lokalne uznanie, o czym świadczy m. in. otrzymana w 2001 roku nagroda artystyczna im. Alfreda Długosza przyznana przez jury składające się z krakowskich plastyków pod przewodnictwem Leszka Dutki, prezesa sekcji krakowskiego okręgu Związku Polskich Artystów Plastyków. W swojej twórczości uwieczniał obrazy rodzinnych stron – pejzaże natury z architekturą sakralną, ale również sceny rodzajowe, związane z wiejskim życiem w górach.

Teodor Kuziak (urodzony w 1926 roku; zmarł w 2010 roku), pochodzący ze wsi Bartne malarstwo uprawiał amatorsko i hobbystycznie. Często tworzył na materiałach, które akurat miał pod ręką – kawałki dykty, drewniane drzwiczki od szafki itp. Tematyka jego twórczości, podobnie jak u Telepa związana była z terenem Łemkowyny – przenosił na deski obrazy beskidzkich gór, cerkwie, ale też portrety Łemków w tradycyjnych strojach – przy pracy bądź w różnorodnych scenkach rodzajowych.

Łemkowskim artystą, którego przydomek trwale zapisał się na kartach historii światowej sztuki był Nikifor. Właściwie Epifaniusz Drowniak (21.05.1895 r. – 10.10.1968 r.), sam siebie określający mianem „Matejki z Krynicy”, jest jednym z najwybitniejszych przedstawicieli malarstwa z nurtu prymitywizmu („obrazy prymitywne, naiwne” często przypominają prace dzieci, charakterystyczne są dla nich deformacje lub brak perspektywy, proste techniki, przywiązania do szczegółu, odwoływanie się do symboli, rzeczywistości magicznej i codziennego życia). Nikifor większość swojego życia spędził w biedzie, pogardzany przez miejscowych i wczasowiczów krynickich sanatoriów przez wzgląd na pochodzenie, brak wykształcenia, bełkotliwą mowę. Dopiero w ostatniej dekadzie swojego życia został doceniony, zyskując międzynarodową sławę. Tworzył swoje prace na tym, co miał pod ręką: skrawkach makulatury, tekturkach, okładkach zeszytów, papierkach po żywności, papierosach. Używał farb najczęściej akwarelowych (niekiedy tempery, olejnych, pod koniec życia kredek), uwieczniając widoki zarówno otaczającego go świata – krynickich willi, stacji kolejowych, cerkwi, jak również swoich fantazji i wariacji na temat rzeczywistości (np. obrazek „Architektura fantastyczna z Lajkonikiem”). Charakterystyczne dla jego prac są ciemne linie konturów, którymi podkreślał i wyostrzał poszczególne elementy obrazu. Kilkukrotnie przesiedlany z Krynicy na ziemie zachodnie – zawsze odnajdywał drogę powrotną do swojej rodzinnej miejscowości. W swoim życiu stworzył blisko 40 tysięcy prac, których największą kolekcję posiada Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu, zaś w samej Krynicy-Zdroju, w zabytkowej willi Romanówka ma swoją siedzibę Muzeum Nikifora.

Wielość przedstawień cerkwi w pracach Nikifora, ale też wcześniej wspomnianych artystów każe sugerować wielką wagę motywu sacrum w twórczości. Motyw ten był szczególnie bliski dla jednego z najwybitniejszych współczesnych malarzy i ikonopisarzy 2. połowy XX wieku, mającego łemkowskie korzenie – Jerzego Nowosielskiego (7.01.1923 r. – 21.02.2011 r.). Urodził się w Krakowie, w którym działał przez większość życia. Studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie od roku 1976 był profesorem, zaś ikonopisarstwa uczył się w Ławrze Uniowskiej św. Jana Chrzciciela w Uniowie pod Lwowem. Oprócz malarstwa zajmował się również scenografią, rysunkiem, filozofią oraz teologią prawosławną. W jego twórczości odnaleźć można fascynacje wschodnim rytem liturgicznym, w którym uczestniczył od najmłodszych lat. Pisane przez niego ikony przedstawiane są najczęściej w metafizycznych kompozycjach i pejzażach. Charakterystyczne są kontury, którymi obwodził płasko malowane formy. Oprócz ikon na deskach tworzył również polichromie i malowidła w świątyniach (np. kaplicy św. Eliasza i św. Hieronima ze Strydonu w cerkwi św. Jana Klimaka w Warszawie, kościele Podwyższenia Krzyża Świętego w Warszawie), ale też ikonostasy, krucyfiksy. W 1996 wraz z żoną Zofią założył Fundację Nowosielskich, której celem jest wspieranie wybitnych osiągnięć w polskiej kulturze dzięki przyznawaniu stypendiów i nagród.

W obszarze współczesnej sztuki sakralnej należy wskazać jeszcze pracownię Mandylion, tworzoną przez rodzeństwo Łemków – Lidię Pelak i Mirosława Trochanowskiego wraz z żoną Anną. Artyści tworzą ikony zgodnie z zasadami kanonów cerkiewnych, określonych przez Cerkiew Prawosławną w VIII-IX wiekach po zażegnaniu ikonoklazmu. Nie oznacza to jednak ślepego naśladownictwa i tworzenia kopii dawnych wzorców, lecz wypracowywanie własnego stylu w przekazie niezmiennej treści. Ikonopisarze, odwołując się do swojego pochodzenia, czerpią również z specyfiki stylu pisania związanego z obszarem Karpat. Oprócz ikon, tworzą również freski, chorągwie, epitafiony i ikonostasy. Ponadto Mirosław Trochanowski w swojej artystycznej pracy zajmuje się także malarstwem olejnym, akrylowym i rysunkiem. Porusza się w nurtach abstrakcyjnym i figuratywnym, eksplorując barwę i przestrzeń na obrazie. Tworzy również rysunkowe i malarskie przedstawienia ukraińskich Kozaków.

Na zakończenie – duży skok od sacrum do profanum w światowym formacie. Po II wojnie światowej pojawił się nowy prąd artystyczny, określony mianem pop-artu (popular art). Na jego ukształtowanie wpływ miał konsumpcyjny charakter zachodniej cywilizacji, zwłaszcza zaś mechanizmy związane z reklamą. Czerpał z komiksu, naturalizmu, surrealizmu, by móc zobrazować wielkomiejską cywilizację i odpowiedzieć na doświadczenia kultury masowej.

Jednym z najsłynniejszych przedstawicieli tego nurtu w Stanach Zjednoczonych jest Andy Warhol (6.08.1928 r. – 22.02.1987 r.), którego rodzice byli Rusinami, pochodzącymi ze Słowacji (nazwisko Warhola). Jego matka Julia odgrywała znaczącą rolę w jego życiu także twórczo – jej rysunki wykorzystywał Warhol podczas studiów, a potem, rozpoczynając karierę projektanta używał jej kaligrafii do materiałów reklamowych, co do tej pory – w świecie zdominowanym przez pismo techniczne nie było spotykane. Warhol znany jest przede wszystkim z wykorzystywania techniki serigrafii, tworząc proste i seryjne kompozycje o wysokim kontraście kolorystycznym. Na powstałych w ten sposób sitodrukach uwieczniał przedmioty codziennego użytku i konsumpcyjne produkty z lodówek przeciętnego Amerykanina, ale też portrety najsłynniejszych osób ówczesnego świata gwiazd rozrywki z Marylin Monroe na czele. Tym samym sprowadzał je – przedmioty i ludzi do jednego mianownika – są to jedynie artykuły konsumpcyjne amerykańskiego społeczeństwa. Oprócz malarstwa zajmował się również rzeźbą, performance’m, reżyserią filmową, muzyką, napisał kilka książek.

Warhol twierdził, że na każdego człowieka czekać będzie 15 minut sławy – patrząc na współczesny trend celebryctwa nie sposób nie zgodzić się z jego „proroctwem”.

Maria Dubec


Więcej artykułów z cyklu Łemkowie są… pojawia się tu.

ShareTweet

Повязаны дописы

Было смішні! (Ден Дітины, Руска Бурса 2023)

Было смішні! (Ден Дітины, Руска Бурса 2023)

3. 6. 2023
Вмер о. Григорий Назар, ґорлицкій і білянчаньскій парох

Вмер о. Григорий Назар, ґорлицкій і білянчаньскій парох

15. 5. 2023
Польковиці 103,8 МHz
Ґорлиці 106,6 MHz

Łemkowie są…

  • Ruska Bursa / Руска Бурса
  • Про наше радийо
  • Діґітальна біблiотека РБ
  • Знимкы
  • Контакт
lem.fm - Радийо Руской Бурсы
Радийо Руской Бурсы
Руска Бурса

Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Публикация выражат лем погляды автора/авторів і не може быти принимана як офіцияльне становиско Міністра Внутрішніх Справ і Адміністрациі.
Zrealizowano dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.
© Copyright lem.fm, 2023. Вшыткы права застережены.

No Result
View All Result
  • Радийо
    • Заповіди проґрамів
    • Порядок высыланя
    • Cлухай нас
    • Подкаст
  • Новины
    • Вісти
    • Культура
    • Подіі
    • Фафриндя і сконфіскуване
    • Інчы
    • Сумар дня
  • Погляды
    • Коментарі
    • Рецензиі
    • Бесіды
    • З істориі
    • З архівной пресы
    • З природы
  • Архів / Archive
    • Tur Tondos
    • Bocheński
  • Склеп / Shop
    • Книжкы
    • Платні