Меншыновый вакуум і торганя од рота

Словацька влада оголосила велику консолідацію публічных фінанцій. Кроками, котры представила іщі в септембрі, хоче вытягнути, у великій мірі з кешень людей, аж 2,7 міліарды евр у 2025-ім році. І кедь ся консолідація може важно дотулити народностных орґанізацій, не чути нич, лем тихо.

Кабінет премєра Роберта Фіца ся при консолідації іншпіровав мадярьсков владов і хоче запровадити дань з фінанчных трансакцій. Но покля влада Віктора Орбана таку дань запровадила en bloc – на вшыткых, чого резултатом є наприклад, же Мадяры роблять банкову турістіку, жебы собі зробити банковы рахункы в словацькых банках, словацька дань ся рахунків особных не буде дотуляти. Но і так тот, котрый вам на особный рахунок буде посылати выплату (гонорарь), дань заплатить.

Дань дотулять ся фіремных, подникательскых рахнунків, але, што є доста важне, од такой повинности, платити дань із трансакцій, не были наприклад выняты ани обчаньскы здружіня.

Хто холем дакус орьєнтує ся в народностній културі, тот знає, а не є то лем припад Словацькой републікы, же народностну културу, народностный жывот обще роблять передовшыткым обчаньскы здружіня.

Тоты на свою роботу діставають грошы на основі поданых і схваленых ґрантів, в припаді Словакії посередництвом Фонду на підпору културы народностных меншын. На тото, жебы дістати грошы, мусять мати окремо зрядженый рахунок, де не мають жадны іншы грошы, і з которого можу платити ся лем тоты платбы, котры в даных проєктах суть зазначены в розрахунку.

А так выбор не фунґує, рады іщі не є, і маєме красный меншыновый вакуум. Вакуум є добрый. У вакуумі не пошырює ся звук.

Проблемов чісло єдна є, же властно народностны орґанізації днесь ани не знають, як і з чого тота дань буде реалізовати ся, жебы пак пасовали платбы з розрахунком, якый находить ся в конкретнім проєкті, а не ішло ся на рахунку в банці десь до минусу?

Проблемов чісло два є, одкыль на тоту дань народностны орґанізації, котры на 95 процент не вырабалють жаден зыск, возьмуть? І то кедь ся бавиме о такых проєктах як є выдаваня періодічной пресы, радіо, выдаваня книг – не буде то, покля презідент консолідачный паклик в такій верзії підпише, мала частка грошей.

Уж ани не мусиме бісідовати, як тото бремено допаде на Фонд на підпору културы народностных мешнын, кедьже фонд буде платити дань з каждого переводу грошей, а такых переводів суть за рік тісячі.

Покля ся буде консолідовати такым способом, народностна култура має проблему. А доста велику проблему. Є зато шокуючім, же з боку народностных меншын є тихо.

Уповномоченый влады про народностны меншыны Акош Горонь за цілый час, одколи быв оголошеный консолідачный паклик, ани раз публічно не комуніковав, не вызвав, жебы народностны здружіня і меншыновый фонд дістали выняток. Не знаме, яку важнішу аґенду теперь рішыть, кедьже така „дрібніця“ як огрожена меншынова култура вдяка новій дани не є темов, за котру бы мав бубновати.

Властно знаме, якбач рішыть выникнутя народностной рады. А то є властно далша проблема. Народностый выбор не фунґує, бо чекать ся на выникнутя рады. Але влада з выникнутьом рады не понаглять. Самособов, уповномоченый, председа іщі все незрушеного выбору, бы міг склиати засіданя, де бы ся наприклад обговорила і тота тема. Але нашто, гейже?

А так выбор не фунґує, рады іщі не є, і маєме красный меншыновый вакуум. Вакуум є добрый. У вакуумі не пошырює ся звук. Не чути ани крітічны голосы. І кедь вам торгають од рота.

Покля ся сітуація коло консолідації не змінить односно обчаньскых здружінь, односно народностных орґанізацій, пак нам недавне нароснутя фінанцій в меншыновім фонді поможе якбач так, як козі ніж. А про много актівностей то може быти аж девастачный крок.

Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm. Жрідло фотоґрафії: Wikimedia.