Народностный выбор засідав часточно паралізованый. За Русинів уж были участны трьоми представителі

В середу 6-го децембра 2023-го року проходило в братіславскім владнім готелі Bôrik 51-ше засіданя Выбору про народностны меншыны і етнічны ґрупы Рады влады Словацькой републікы про людьскы права, народностны меншыны і родову рівность.

Выбор засідав часточно паралізованый, кедьже не має свого председу. Председом выбору є ex offo уповномоченый влады Словацькой републікы про народностны меншыны. Влада Роберта Фіца одкликала 25-го октобра того року Ласла Буковского, котрый быв на тій посаді од 2016-го року, а дотеперь не выменовала нового уповномоченого.

Голосовати мож лем per rollam 

З тым, же не быв дотеперь менованый новый уповномоченый, выникло веце проблем. В штатуті народностного выбору є написано, же засіданя скликує председа выбору, но того, в особі уповномоченого, теперь меншыны не мають.

Выбор быв наконець скликаный Юрайом Ґердом, ведучім Уряду влады Словацькой републікы. Уряд уповномоченого і Уряд влады ся одкликовали на то, же орґанізачный порядок Уряду влады бісідує о тім, же покля не є менованый уповномоченый, аґенду перебере шеф Уряду влады. То але не є цалком в згоді із штатутом выбору.

Засіданя в середу одкрыла як предсідаюча Татіяна Янечкова, заступничка ведучого Уряду влады, котра повіла, же і наперек тому, же не є менованый уповномоченый, Уряду влады залежало на скликаню засіданя, жебы меншыны чули, же на них влада думать, і жебы не быв выбор паралізованый.

Наперек тому, выбор часточно паралізованый быв. Як ся участны на засіданю дізнали, покля не є председа выбору, членове не можуть голосовати о окремых узнесінях прямо на засіданю, а голосованя ся мусить додаточно зробити per rollam. Значіть, аж додаточно выбор буде голосовати о узнесінях, котры ся наформуловали на засіданю ку окремым пунктам.

Русины уж засідали трьоми

Янечкова на початку так само передала декреты новым членам выбору і єдному заступникови. Як сьме скоріше інформовали, на основі зміны штатуту выбору, котров ся придав єден мандат про члена і заступника вєтнамской меншыны у выборі, а єден мандат про члена і заступника русиньской меншыны, 23-го октобра проходили вольбы, в котрых собі тоты меншыны выбрали своїх представителів.

Ку дотеперішнім членам за Русинів – Петрови Медвідьови і Міланови Янови Піліпови, прибыв далшый член Мартін Караш. Так само на посаду заступника быв выбратый Мафтей Допіряк, котрый доповнив заступника Петра Штефаняка. Місце третього заступника аж до рядных волеб зістає необсаджене.

В середу собі Караш з Допіряком перевзяли свої декреты, а так на засіданю уж были участны трьоми рядны членове за русиньску меншыну з правом голосовати. Декрет перевязв і член за вєтнамску меншыну Вієт Ныґуєн.

Пак вже ряджіня засіданя выбору представителька Уряду влады передала підпредседови выбору Ондрейови Поссови, котрый є представительом німецькой меншыны.

О фонді знова найдовша діскусія

Директорка меншынового фонду Алена Котванова на засіданю передкладала Інформацію о діятельности Фонду на підпору културы народностных меншын.

Як выходить з матеріалу, котрый Котванова презентовала, ку 15-му новембру того року было підписаных 1441 контрактів о признаню дотації або штіпендії із цілкового чісла 1643 підпореных проєктів на рік 2023, выплаченых ку тій даті было 1289.

Наприклад в рамках русиньской меншыны было підпореных 144 проєктів, 136 мало ку тій даті підписаны контракты, а 113 было выплаченых. Директорка знова бісідовала о тім, же помале выплачаня не є лем о тім, же фонд є персонално піддімензованый, але говорила і о хыбах жадателів, чім ся час выплачаня пак натігать.

Далше Котванова інформовала о вольбах до фаховых рад за окремы меншыны і области, котры теперь фонд орґанізовав, а так само о вызвах, котры вже были выписаны на 2024-ых рік, што бы так само мало ускорити процесы в слідуючім році.

Вже традічно по тім пунктіо проґраму проходила найдовша діскусія, в котрій знова представителі меншын крітіковали, коли приходять грошы орґанізаціям, непотрібну бюрокрацію, ці нетранспаретность вебсторінкы фонду, на котрій ся тяжко дістати ку актуалным інформаціям, што пак веде до далшых комплікацій, наприклад такых, же орґанізації не стигнуть реаґовати до встановленого терміну на вызвы.

Помочі може новелізація закона

Помочі рішыти дакотры проблемы, на котры ся меншыны в повязаню з меншыновым фондом повторяно скаржать, бы могла новела Закона о Фонді на підпору културы народностных меншын, котра ся моментално приготовлює. Якраз о тім процесі в далшім пункті інформовав державный секретарь Міністерства културы Словацькой републікы Тібор Бернатяк.

Новела є потрібна першорядо зато, бо вєтнамска меншына была признана офіціалнов меншынов на Словакії, і без новелізації закона не може з фонду дістати фінанчну підпору. Вєдно з тым меншыны пожадали на попереднім септембровім засіданю выбору, же хотять реалізовати векшу новелу того закона, жебы ся до ньой запрацовали і рішіня довгодобых проблем, на котры жадателі о дотації вказують.

Народностный выбор так само пожадав, жебы в робочій ґрупі, котра приготовлює новелу, мали представителів і меншыны. За русиньску меншыну є в робочій ґрупі Петро Штефаняк, председа Окуглого стола Русинів Словакії.

Бернатяк інформовав о тім, же в октробрі дана робоча ґрупа засідала, і далше робить ся на новелі Закона о Фонді на підпору културы народностных меншын з тым, же о термінах, коли бы реално могло дійти ку передложіню на владу ці до парламенту, не была подана інформація. Реално то вызерать так, же вєтнамска меншына ся ку фінанціям дістане найскоріше в році 2025.

Якраз предстаставитель Вієтнамців Вієт Ныґуєн пожадав на засіданю, жебы до робочой ґрупы быв покликаный іщі і член за вєтнамску меншыну, кедьже подля його слов іде в новелі закона „головно о них “.

Народностне высыланя огрожене?

Аттіла Ловас, директор Секції народностного высыланя Радія і телевізії Словакії (RTVS) на засіданю передкладав Справу о народностнім высыланю RTVS.

Ловас в презентації підкреслив, же рік 2023 быв про RTVS роком „неістоты і нервозіты в планованю, выробі і высыланю проґрамів“. Припомянув, же бывшла владна коаліція в децембрі 2022-го року зрушыла концесіонарьскы поплаткы, з котрых дотеперь телерадію фунґовало, і аж в юні 2023-го року парламент прияв закон, котрым ся має RTVS фінанцовати прямо з державного розрахунку.

В приятім законі втогды было задефіноване, же RTVS на рік дістане 0,17 з процента грубого домашнього продукту, што было мало забезпечіти нелем фунґованя, але і розвой той інштітуції. Но 4-го децембра того року кабінет Роберта Фіца запропоновав, жебы в рамках консолідації публічных фінанцій RTVS дістала лем 0,12 процента ГДП, што в чіслах значіть о 56 міліонів менше, як в RTVS очековали.

Ловас припомянув, же в тім припаді бы ся розрахунок той інштітуції дістав на уровень з рока 2011, і є тяжко бісідовати о тім, жебы ся далше дала звекшовати наприклад і выроба народностного высыланя, покля ку тому не прибудуть даякы далшы фінанчны інштрументы од державы, котры бы тот розрахунок звекшыли.

Кедьже іщі не є схвеланый розрахунок на 2024-ый рік, а моментално ся не знать, кілько реално RTVS дістане, членове выбору хотять тоту тему проїднати на далшім засіданю.

В припаді, же RTVS буде фінанчно піддімензованов інштітуційов, а было бы огрожене і народностне высыланя, хотять представителі меншын звернути ся з тов проблемов до Міністерства културы і влады СР.

Чудна математіка

Односно народностного высыланя в діскусії озвав ся і представитель Русинів у выборі, Петро Медвідь, котрый жадав Ловаса о поясніня сітуації коло телевізного высыланя про Русинів.

Подля інформацій, котры Медвідь здобыв, Русиньскый маґазин мав у 2022-ім році 20 премєровых выдань, русинькый проґрам Од джерела так само 20 премєр. В році 2023 уж было напланованых лем 16 премєр Русиньского маґазину, а 13 выдань проґраму Од джерела. Плус были одвысыланы дві діскусны релації.

На рік 2024 є планованых 20 премєр Русиньского маґазину, 12 премєр Од джерела а 4 діскусны релації.

Медвідь звернув увагу, же руисньска народностна меншына по списованю у 2021-ім році наросла, але премєровых проґрамів діставать менше. Аттіла Ловас говорив, же вшытко є перераховано подля даных із списованя, і русиньска меншына нич не стратила, но не знав ся высловити ку даным чіслам, кедьже, як повів, не мав тоты даны коло себе.

Звертаме увагу, же досправды не ішло менше Русиньскых маґазинів ці проґрамів Од джерела в тім році в порівананю з попереднім роком. Проблемов є, же намісто новых выдань ся пустили репрізы, а Ловас не знав одповісти, чом. Значіть, абослутны чісла были єднакы, но нє в тім припаді, кедь береме премєрову минутаж.

До відома выбору ішли і далшы документы

На децембровім засіданю народностного выбору до відома членів ішли і далшы документы. Прочітана была Інформація о повніню задач выходячіх із Акчного плану охраны прав особ, якы належать ку народностным меншынам і етнічным ґрупам на рокы 2021 – 2025, котру вєдно з комплетным матеріалом передкладав підпредседа выбору.

Підпредседом так само была передложена Оцінююча справа о підпорі културы народностных меншын, о стані народностного школства і о хоснованю языків народностных меншын за період років 2021 – 2022.

Членове так само обговорили план роботы выбору на 2024-ых рік. В рамках нього бы традічно мали одбыти ся штири засіданя в окремых кварталах року, перше у фебруарі.

Як уж было сомянуто, ку вшыткым пунктам ся лем наформуловали узнесіня, о котрых ся не могло голосовати. Резултаты так будуть знамы аж по голосованю, кoтре буде проходити per rollam, што собі выжадує довшый час. План роботы на 2024-ый рік ся так само може мінити в детайлах, покля буде выменованый новый уповномоченый влады про меншыны.