Oмбудсман апелює о допрецизуваня переписів, котры тыкают едукациі нацийональных і етнічных меншын

Oмбудсман звернул ся до Міністры Нацийональной Едукациі, Барбары Новацкой, жебы міністерство анализувало і допрецизувало переписы, што тыкают орґанізациі вчыня в школах, де вшыткы ученикы сут обняты науком вчыня языка меншыны. В оціні Омбудсмана реґуляциі родят інтерпретацийны вантпливости, што може вести до проблемів в реализуваню права меншын і соспільности, котра хоснує реґіональный язык до наукы свого языка, істориі і культуры в публичных школах.

Проблематичны переписы і іх інтерпретация

До Бюра Омбудсмана вплынули внескы, котры сиґнализуют пілперечны постуляты, што тыкают едукациі в пляцівках для мешнын. З єдной страны появляют ся голосы о конечности заґарантуваня права меншыні до наукы свого языка в окремых школах. З другой, зголошуваны сут обавы, котры тыкают неґативных наслідств резиґнациі ученика з наукы языка меншыны, такых як несклясифікуваня з предмету і брак промоциі до наступной клясы. Джерелом тых вантпливости сут актуальны переписы, котры реґулюют шкільництво меншын, і котры єднозначно не прецизуют консеквенций такых рішынь.

Практика шкіл є така, што родиче мусят складати деклярациі о воли вчыня ся дітины языка меншыны уж на етапі рекрутациі. Найвисша Ізба Контролі та Міністерство Нацийональной Едукациі вєдно з Підляшском Кураторийом Освіты заквестийонували тоту практику як незгідну з принципом загальной доступности рекрутациі до публичной школы і добровільным характером внеску о науку языка меншыны. Інтерпретацийны ріжниці тыкают тіж наслідств резиґнациі з наукы языка меншыны в такых школах.

Польща як сиґнатарий медженародных конвенций, зобовязала ся до проактивного діяня для охороны прав нацийональных і етнічных меншын. Артикул 8 Европейской Карты Реґіональных або Меншыновых Языків в получыню з артикулом 14 Рамовой Конвенциі о Охороні Нацийональных Меншын накладат на державу обовязок творіня орґанізацийных структур, котры уможнюют вчыня языка меншыны і реґіонального языка. Окрем того, Конституция Польской Республикы в арт. 35 уст. 2 передвидує право меншыны до творіня своіх едукацийных інституций.

Пропозициі Омбудсмана

Омбудсман звернул увагу на конечніст допрезицуваня переписів, котрый тыкают орґанізациі едукациі меншын в обшыри права до наукы свого языка, істориі і культуры в окремых публичных школах. Особливо звенрул увагу на потербу:
– узнати школы для меншын та соспільности, котра хоснує реґіональный язык, як окремый тип шкіл в системі освіты,
– окрислити консеквенциі резиґнациі з наукы языка меншын в школах, де тота наука єст обовязкова для вшыткых,
– допрецизувати процедуру складаня внесків о науку языка меншыны, в тым можливости вымаганя деклярациі уж на етапі рекрутациі до шкіл для меншын.

Становиско МНЕ

Міністра Нацийональной Едукациі Барбара Новацка в одповіди на выступліня Омбудсмана поінформувала, же квестиі, котры тыкают орґанізациі навчаня языка меншын, сут предметом робіт Ансамблю дс. Едукациі покликаного в рамках Спільной Комісиі Уряду та Нацийональаных і Етнічных Меншын. Перше засіданя ґрупы одбыло ся 8. жолтня/октобра 2024 р., вчас котрого рішено, же Міністерство Нацийональной Едукациі прирыхтує леґісляцийну пропозицию, котра буде тыкала можливости звільніня ученика, котрый бере участ в науці языка меншыны, з наукы другого чужого языка.

Заступця Омбудсмана, Адам Кжывонь, в писмі з 4. квітня/апріля 2025 р. зас вказал на потребу анализы і допрецизуваня переписів уставы о системі освіты та Освітового Права в обшыри орґанізациі вчына в школах, в котрых вшыткы ученикы обняты сут обовязковом науком языка меншыны. Омбудсман підкрислил, же теперішній правный стан не позвалят меншынам на полну реализацию іх прав до орґанізациі вчыня свого языка, істориі і культуры в окремых школах.

Підкрислил, же брак єднозначных реґуляций в тій квестиі ограничат можливіст успішні хоснувати конституцийны і медженародны права меншын. Узнаня шкіл для меншын за окремый тип освітовых єдиниц в системі едукациі позволило бы не лем упорядкувати орґанізацийны обовязкы по страні самоурядів і ведучых орґанів, але тіж злегшыло бы родичам і школярям свідомі хоснувати прислугуючы ім права.

В одповіди з дня 2. квітня/апріля 2025 р. Секретар Стану Катажына Любнауер подала м.ін., же од будучого шкільного рока внесок з резиґнацийом з вчыня ся языка меншыны родич або полнолітній ученик буде міг зложыти до 31. марця даного шкільного рока, а не як было дотепер – до 29. вересня/септембра. Міністер подає тіж допрецизуваня што до ситуациі школярів, якы протягом рока зрезуґнуют в наукы меншынового языка, так тых, котры вчат ся в школах в языку меншын, як і тых в школах з навчаньом меншынового языка реализуваным в рамках додатковых занять.