Перед сто роками народила ся войнова геройка Марія Ґуловічова. Уратовала Жыдів

Была родачков з русиньского села Літманова, была учітельков, знала пять языків і почас войны залучіла ся до протифашістічного одбоя. Перед сто роками народила ся войнова геройка русиньского походжіня Марія Ґуловічова.

В одбої робила наперед як курьєрка, пак тлумачіла документы до російского языка про совітьску розвідку. За їх службы оцінили єй Споєны штаты Америкы, де по войні еміґровала.

Дівка священика

Народила ся Марія Ґуловічова 19-го октобра 1921-го року в Літмановій. Отець быв ґрекокатолицькым священиком. Выштудовала Ґрекокатолицьку учітельску семінарію в Пряшові і в році 1940 зачала учітельовати в Орябині, пак учіла в селі Гріньова.

На початку 1944-го року єй пожадав жыдівскый приятель Юліус Ґолденберґ, жебы скрыла перед Німцями його сестру і їй пятьрічного сына. В будові школы в Гріньовй їх скрывала од юна 1944-го року. Ґуловічову за то хтось прозрадив, і пришов єй выслуховати офіцір словацькой армії, но мала щастя. Офіцір быв так само в одбої, і так єй поміг. Пропоновав їй найти ліпше місце на скрываня Жыдів, але пожадав за то, жебы Ґуловічова стала курьєрков антіфашістічного одбоя.

В одбої

Ґуловічова тоту пропозіцію прияла і такой переселила ся до Баньской Быстріці. Робила курьєрку і їй офіціром став тот, котрый єй пришов выслухати – капітан Мартін Полак. Їй першов задачов было пропашовати на влаку высылачку, котра была скырта в куфрі.

Кедьже знала пять языків, зачала пізніше робити в одбої як перекладателька. Кедь на кінцю авґуста 1944-го року зачало Словацьке народне повстаня, робила на повстанецькій теріторії як перекладателька документів зо словацького на російскый язык про Совітьску воєнську розвідку.

Іщі почас літа перекладала про америцькых членів місії OSS (Office of Strategic Services), котры оперовали в Низкых Татрах. Приділив єй на тоту місію командант повстаня ґенерал Віест.

Жывот уратовала собі чудом

По потиснутю повстаня повстанці, а вєдно з нима і америцька місія, одышли до гір. Америчаны пожадали Ґуловічову, жебы їм робила тлумача і проводила їх при тім, як будуть втікати з Німцями окупованой теріторії. Цівілнов професійов учітелька прияла тоту пожадавку, і помагала їм тайно перейти через словацькы горы.

При веце принагодах была конфронтована з німецькыма вояками, і єден з аґентів OSS пізніше повів, же то звладла вдяка уму, лести і свому знаню німецького языка.

В децембрі 1944-го року ціла ґрупа чекала два тыждні в гірьскій хаті На Гомольці (Na Homôľke) коло села Поломка, причім плановали одыйти на Святый вечур. Но мусили почекати на провіант зошмареный літаком. 26-го децембра Ґуловічова і штирьоми члены місії, двоми Брітаньці і двоми Америчаны, опустили хату і ішли глядати страву і лікы. Тото їм уратовало жытя.

В тім часі напала на їх хату німецька шпеціална ґрупа. 16 членів місії, включно репортера аґентуры Associted Press, затримали і пізніше в селі Кремнічка застрілили. Ґуловічовой ґрупа іщі девять тыжднів продовжовала ку совітьскій фронтовій лінії.

Ґуловічова пришла до Букурешті 1-го марца 1945-го року, одкыль одлетіла до централы OSS в Італії. Дістала армадный статус, і так могла быти за свої службы плачена. Была приділена як тлумачка до Прагы, де стрітила Аллана Дуллеса, офіціра OSS, котрый пізніше став директором америцькой CIA.

Якраз Дуллес вєдно із шефом OSS Вілліамом Донованом зарядили, же могла еміґровати до США, де їй уможнили штудовати на Вассар Колідж.

Америцька гражданка

У 1946-ім році Доновав Марію Ґуловічову особно декоровав нагородов Бронзовой звізды на церемонії у Вест Поінті, в штаті Ню Йорк. Америцьке гражданство дістала у 1952-ім році, переселила ся до міста Окснард в Каліфорнії, і робила много років як аґентка з нерухомостями. Была двараз оддата і мала двоє дітей.

У 1989-ім році была Марія Ґуловічова і далшы жены, котры служыли в OSS, удостоєна на святочній вечері про Дамы з OSS у Вашінґтоні. Вмерла 25-го септембра 2009-го року в Каліфорнії.

Траґічна доля Ґуловічовых

Сестру Марії Ґуловічовой забило Ґестапо. Кедь почас войны глядали Марію, пришли до дому Ґуловычовых – на фару, і з причіны їй участи в одбої хотіли одвлечі отця. Вымінила ся з ним сестра Марта, жебы ся мав хто постарати о пять молодшых сестер. Траґедія одбыла ся на Рождество 1944-го року.

Отець Марії, священик Едмунд Ґуловіч, не підписав у році 1950 переступліня на православя. Одсудили го на два рокы примушеных робот, його жена в тім часі дістала прикад одыйти з фары вєдно з дітми. До Чехословакії вернули ся з еміґрації аж в 1960-ых роках.

ТЕКСТ НАПИСАНЫЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА