Справа Акциі «Вісла» вертат. ІНП буде мусіл наново заняти ся темом выселіня Лемків і Украінців

Інститут Нацийональной Памяти (поль. Instytut Pamięci Narodowej) мусит наново заняти ся справом беззаконной депортациі – знаной під назвом акция «Вісла». То рішыня Округового Суду в Варшаві.

Припомнийме, што 28. листопада/новембра 2023 р. Інститут Нацийональной Памяти оприлюднил комунікат (доступный ту), в котрым поінформувал o ремісиі слідства в справі рішыня о акциі «Вісла». В реченым комунікаті, якій был в даякій спосіб скорочыньом тез ставляных в постановліню о ремісиі, прокураторы ІНП не досмотріли ся переступств в масовых депортациях Украінців і Лемків.

В тій справі, по вказаню ся реченого комунікату, своі заскаржыня на постанову о ремісиі подали м.ін. лемківскы орґанізациі, якы дотля не мали статусу стороны поступуваня – Стоваришыня Лемків і Стоваришыня «Руска Бурса» в Ґорлицях. В своіх писмах певністю представили лемківскій контекст выгананя, в тым тото, што обняло оно особы лемківской нацийональности, выгнаны з обшыри Лемковины.

Справа была зачата, коли то завідомліня о можливых переступствах подали передом Обєднаня Украінців в Польщы, Обєднаня Лемків і єден з украіньскых выселенців. Єй початок сігат 2007 р.

Арґументация родом зо сталіновскых часів

Рішыня о ремісиі слідства было выдане прокуратором Комісиі Гоніня Злочынів проти Польскому Народови в Ряшові. В тій скандаличній постанові писало ся м.ін. о тым, што слідчы не виділи основ потвердити, же выселіня Лемків і Украінців было злочыном проти людства, ани комуністичным злочыном, а в поясніню подано при тым шор інформаций, якы не сут згідны з історичном правдом і передают фальшывый образ выселіня.

Што більше, прокураторскій уряд діючый в рамках ІНП ствердил, што подія знана під назвом акция «Вісла» была евакуацийом (!) осіб о украіньскій, лемківскій і польскій нацийональности і мала она превенцийный і охорононный (!) характер, а на репресийный.

Жебы было того мало, писало ся і о тым, што особы, якы были підданы тій же «евакуациі», не были дискримінуваны з причыны іх нацийональной ци реліґійной приналежности, што нихто не был змушаный лишыти свій язык, культуру і традицию. Вкінци же прокуратор ствердил, што люде, якы были лишены свойой отчызны, мали пак ліпше, бо отримували муруваны хыжы і ліпшы ґаздівкы.

Вшытко тото явні перечыт дотеперішньому знаню і самого ІНП о акциі «Вісла» з 1947 р. Сам ІНП через рокы презентувал інчый підхід до темы выселіня, а певністю не такій, як фінальні представлено во влонишній постанові. Што основне, тото, што нашло ся в рішыню о ремісиі слідства (комунікаті), было більше опініями, як оціном фактів. Хоц поколіня, што в дозрілым віку досвідчыло «евакуцациі» і пак отримало тілько «добра» од комуністичной державы, уж такой ніт, то заєдно заховало ся вельо свідоцтв нашых предків, якы пережыли беззакону депортацию.

Што тіж цікаве, в реченым комунікаті не спомнено ани словом о комуністичным концетрацийным лаґрі в Явожні, в котрым страдало і погыбло вельо невинно поневоленых Лемків і Украінців.

Коментар до постановы найдете ту.

Протест, протест, протест

Постанова ІНП выкликала спротив ріжных середовиск, в тым лемківского. В зязку з оприлюдніньом комунікату, в котрым писало ся, же каждому, кого права были том постановом порушены, прислугує право до заскаржыня. Так тіж Стоваришыня Лемків і Стоваришыня «Руска Бурса» в Ґорлицях, якы дотля не были сторонами поступуваня, послали одповідні писма, в котрых выказали правный інтерес в приступліню до поступуваня, і фінальні передали в суд своі зажаліня, в котрых підважыли неправдивы стверджыня Комісиі Гоніня Злочынів проти Польскому Народови в Ряшові.

Што основне, тоты дві лемківскы орґанізациі представляют лемківскій контекст акциі «Вісла», якій до той поры часто был поминяный в роботах ІНП. Од років занзчанают м.ін. тото, што акция «Вісла» была безправном дійом направленом так само проти польскым громадянам лемківской (русиньской) нацийональности, а єй репресийный характер мал на ціли заперечыня істнуваня той ґрупы громадян.

В маю на запрошыня Стоваришыня «Руска Бурса» в Ґорлицях выклад на тему ремісиі слідства дал польскій історик проф. Ян Пісуліньскій, якій точно скритикувал постанову.

Округовый Суд в Варшаві постановом з дня 17. липця/юлия 2024 р. розсмотріл зажаліня Обєднаня Украінців в Польщы, Обєднаня Лемків, Стоваришыня Лемків і Стоваришыня «Руска Бурса» в Ґорлицях, а тіж приватных осіб і рішыл о скасуваню постановы ІНП та переказал справу назад до ІНП до дальшого ведіня.

Зажаліня в тій справі та постанова з 17. липця/юлия находят ся в архіві Стоваришыня Лемків і Стоваришыня «Руска Бурса» в Ґорлицях. Што основне, обі тоты лемківскы орґанізациі сут одтепер браны до увагы як стороны поступуваня і іх арґументы будут браны до увагы через орґаны і суды на дальшым етапі.