Там, де оддыхат земля

Сандецка Русь не од вчера явит ся як інтересуюча земля. Не лем до прожываня, але тіж з причыны парох природничых чудес. Хто не чул о переломі Попраду, ци о запераючых дых в грудях сходах сонця на Яворині? Не хочеме іти там, де уж вшыткы были, одкрыєме менше знане місце, што находит ся посередині Бескіду і Західньой Лемковины – бесіда буде o місци, де, як давнійше бесідували, «оддыхат земля», а подля некотрых – оддыхат аж і сам чорт!

На днешню екскурсию вельо часу нам не треба. Як маме свобідне пополудне і хочеме самы, або з дітми, або з приятелями одпочати, а і дознати ся дачого о природі Сандецкого Бескіду, то наша ціль буде ідеальна. Найскорше доіхаме там автом, але добрым вариянтом буде тіж ровер. Наш напрям то села Ястрябик і Злоцкє. На іх граници находят ся мофеты – значыт наше місце. Можеме выбрати доізд од стороны Ястрябика – товды з воєвідской дорогы но 971 скручаме в присілку Підястрябик, якій находит ся медже Мушыном і Поворозником. Пак іхаме просто близко 4 км і сме на місци. Мож тіж выбрати ся од стороны Мушыны і Злоцкого. Товды скручаме з дорогы но 971 в Мушыні під Замковом Гором і іхаме через ціле село Злоцкє до границі з Ястрябиком. Авто і ровер лишаме при дорозі, а туристичный знак вкаже нам, як дойти до мофет.

Чым сут мофеты, што ся там находят? То ексгаляциі, де з глубины землі выдобывают ся булькы діоксиду карбону. Мофеты все находят ся на тектонічні активній обшыри. Так само єст і медже Ястрябиком і Злоцкым. Місцевы тектонічны розломы і складкы зробили, же докладні в тым місци ґаз выдобыват ся на землю.

Мофета зо Злоцкого має імено Професора Генрика Свідзіньского. Докладні єст она в долині болотнистого Злоцкого Потока і завдякы тому, же част ексгаляций діє ся під водом, то можеме днес іх обзерати. В парох пунктах на обшыри 25 м² выдобыват ся ґаз. Найбільша така дірка называт ся Бульґотка, зато што гев можеме смотрити на ексгаляциі в малым джерелі полным воды арджавого кольору. Другій пункт ексгаляций то Дыхавка – в тым місци вшытко ясне, ґаз выдобыват ся з сухой діркы і можеме ту почути правдивый «дых землі». Єст іщы і пару меншых місц, але они зарастают помалы і не дают такых ефектів і емоций як першы два.

Што єст важне – на обшыри мофет не мож быти за долго. Діоксид карбону має таку властивіст, же єст він тяжкій і акумулює ся в долині, зато заберат доступ до оксиґену і загальні до свіжого повітря. З той причыны як за долго сме на обшыри мофет, то можеме почути біль і може ся нам крутити в голові, а пізнійше (чого не желам!) можна і втратити свідоміст. Тоты ексгаляциі в Злоцкым сут найбільшы в Польщы! Давно уж знаны сут приміры, же при безвітряній хвили, коли ґаз ся акумулювал в долині, падали аж і уці. Днес можеме найти на місци мертвы овады, малы рептилиі і, рідко уж – птахы.

Мофеты являли ся в оповістях Лемків уж давно. Бесідували, же в тым місци оддыхат сам чорт. А днес коли чуєме, же деси выдобыват ся діоксид карбону з землі, то лем думаме, же має то влияня на ґлобальный климат – але уж поясням чытачам, же нашых ексгаляций з Сандецкой Руси не треба закопувати. Неєдна фабрика має більшу емісию ґазів як наша Бульґотка ци Дыхавка. Зато, як николи скорше, заохочую експлорувати бескідскы чудеса. А як Вам мало мофет на граници Злоцкого і Ястрябика, то здраджам, же найдете подібны, хоц меншы, в Тыличы.