Вышла історія русиньского театру

В тых днях у Выдавництві Пряшівской універзіты вышов новый высокошкольскый учебник під назвов Історія карпаторусинського національного театра і драматургії од ужгородьского науковця, выдавателя, педаґоґа Інштітуту русиньского языка і културы Пряшівской універзіты – Валерія Падяка.

340-сторінкову публікацію автор написав про штудентів штудійного проґраму Навчаня академічных предметів – навчаня русиньского языка і літературы.

Ціла Карпатьска Русь і діаспора

Як пише Падяк у спередслові публікації, новый учебник занимать ся проблемами поступного формованя драматурґії: од народных дохрістіаньскых і пак народно-хрістіаньскых традіцій через драму періоду Просвітеньства аж до формованя націоналного театру добы Будительства і найвызначнішых його досягнень меджівойнового періоду.

„Обєктом баданя в учебнику суть вшыткы реґіоны історічной Карпатьской Руси – Підкарпатьска Русь, Пряшівшка Русь, Лемковина і часточно Войводина. Навеце учебник першый раз в научній і навчалній літературі шыроко пояснять історію театралного жытя карпаторусиньской діаспоры в США,“ пише Падяк на сторінках нового учебника.

Лем в Споєных штатах Амрикы, як мож дочітати ся в публікації, діяло у ХХ. столітю понад 50 русиньскых аматерьскых театрів.

Найповніша і обєктівна історія

Матеріал в новій публікації є розділеный до семох капітол. „Тот учебник є найповнішов верзійов історії драматурґії і театру у Русинів. Іщі важнішым про науковців є то, же іде, фактічно, о першу сінтетічну працу подля законів обєктівности і історічной правды. Через вшелиякы періпетії політічного жытя доднесь нихто із науковців не написав історію карпаторусиньской драматурґії і театру. Меджі тым, од дакілко авторів вшелиякых політічных орьєнтацій (русофілы, «буржоазны» українофілы, совітьськы україньскы науковці, закарпатьскы совітьскы і постсовітьскы історіци), котры ся легко приспособльовали ід правлячому політічному режіму, маєме дакілко реґіоналных сінтез. Тоты авторы не жебы ся старали обєктівно оцінити літературне двиганя, але нарубы, іґноровали природне право Русинів на свою історію, фалшовали факты,“ пише Падяк. За його думками, так появило ся много історій україньского ці пак закарпатоукраїньского театру, театрів „Срібной Земли“, Карпатьской Україны ітд.

„Жебы обєктівно оцінити театралне двиганя Карпатьской Руси, нам требало по архівах і бібліотеках однайти скоро стовку драматічных творів, напечатаных ці і такых, што зістали в рукописі.“ Тота робота за словами Валерія Падяка тырвала рокы. Ціннов му стала поміч професора Павла Роберта Маґочія, на запрошіня котрого ся Падякови подарило штирираз меджі роками 2014 аж 2016 робити у научній бібліотеці карпаторусиністікы Торонтьской універзіты, де робить Маґочій, і де ся сохраняє унікатна збірка книжок русиньской літературы і културы, котру многы рокы професор зберав.

Народна забава і Волошин

В новім учебнику мож найти різны інтересны матеріалы, о котрых дотеперь не писало ся, припадно матеріалы, котры не были дотеперь публікованы.

Публікація обсягує сценарь театралной „забавы при мерці“ – так званой „Лопаткы“. На сторінках учебника мож найти і першый раз публіковану русиньску драму періодпу Просвітеньства під назвов Росправа: русин из ляхом із 1834-го року. Падяк в публікації робить і аналізу двох писателів – політіків і премєрів Підкарпатьской Руси, і то Андрія Бродія і Авґустіна Волошина. При приготовльованю того учебника навеце Падяк нашов дотеперь незнамы рукописы Волошина.

ТЕКСТ НАПИСАНИЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА