Діносавры над Свідником і єден файный бовт

Не зіставать нич інше, лем обернути ся за старым роком і припомянути холем дашто, што в іншак нуднім пандемічнім році могло підняти нас дакус із кресла. Бо емоції, ці уж позітівны або неґатівны, затля не похворіли.

Без похыбностей, списованя жытелів в европскых країнах, в котрых то про пандемію не одложыли, была тота найвекша вызва про русиньскы орґанізації в окремых державах. Хоць іщі ниґде не знаме резултаты, кілько нас властно офіціално є, уж теперь можеме повісти, же про нас то была успішна акція мінімално в тім, же сьме на ній першыраз в історії співпрацовали.

Єднотна кампань у державах, в котрых жыєме, потвердила нашу єдность веце, як сто выголошінь на будьякых засіданях.

На Словакії уж можеме в повязаню зо списованьом окоментовати і дашто інше. З першых резултатів сьме ся дізнали тото, што уж довго бісідуєме. Русиньскый реґіон ся вылюднює. Вшыткы русиньскы окресы стратили в поріваню з роком 2011 од двох до майже 14 процент жытелів. Вынятком є окрес Стара Любовня, де жытельство наросло „аж“ о 0,2 процента. Ґратулуєме!

Ґратулуєме вшыткым владам од 1989-го року, політікам, котры так слабо виділи з Братіславы, же не довиділи аж на северовыход Словакії, жебы і ту принесли даякы інвестіції за тых веце як 30 років, што бы забезпечіло розвиток, не вымераня, а наперек тому за них люди повторяно, головно на северовыході Словакії, голосовали.

То ся не подарить в западных демокраціях якбач никому, а карпатьска демокрація тых інвалідів на очі выносить на політічный верьх.

Не дасть мі не спомянути, же на Словакії є новый тренд. Кажде місто, што місто – кажде село, де іщі хтось жыє, будує выглядкову вежу. Не жебы о то быв такый інтерес турістів, лем суть різны вызвы про реґіон, котры треба якось схосновати.

Є можливе, же іщі і наша ґенерація зажыє тот красный погляд з вежи, коли споза великых кряків вкажуть ся знова діносавры, а не так далеко, лем ту горі – над Свідником. Пак уж ся лем надіяти, же у 2061-ім році приголосять ся холем они ку Русинам.

І так ся будує всядыль, де є высшый бережок, вежа. При погляді на то, як із северовыходу Словакії одходять люди, очекую, же за пару років у вымертых селах зачне обновлювати ся первістна, чіста природа, появлять ся новы пралісы, на котры будуть ходити позерати ся із выглядковых веж турісты.

Кедь почекаме достаток років, є можливе, же іщі і наша ґенерація зажыє тот красный погляд з вежи, коли споза великых кряків вкажуть ся знова діносавры, а не так далеко, лем ту горі – над Свідником. Пак уж ся лем надіяти, же у 2061-ім році приголосять ся холем они ку Русинам.

Правдов є, же про тых, котры за найвысшу русиньску културу мають гуляня і співаня, быв і тот рік слабый. Протипандемічны наряджіня будь орґанізацію културных подій не уможнили, або проходили лем в орізаній формі. Майме надію, же духа патріотізму то наперек тому, же Іванко з другой страны ярку тот рік ходив мало, в них не убило.

До послідньой годины было вопросом, ці ся подарить зорґанізовати холем Світовый конґрес Русинів. Тото ся нащастя подарило. І так сьме знова могли побісідовати по двох роках, што бы сьме хотіли до далшых двох років. Оно то є даколи з конґресом як ходити на тім електрічнім шпортовім поясі, де ходиш, але допереду ся не рушаш. Но є добрі, же тот конґрес є.

А не можеме тот рік быти аж такы неґатівны. Бо приклад, котрый дав Андрій Копча, кедь пропустив місце в Світовій раді Русинів молодшому чоловіку, є позітівна справа, котра собі заслужыть, жебы єй наслідовали і далшы. Пак ся може з того електрічного поясу дістанеме.

Не мож забыти ани на то, же дакус серьйозніше ся зачав брати голос русиньскых орґанізацій на Підкарпатю, котры не суть членами конґресу, і котры бы ся мали почас двох років до роботы конґресу залучіти. Хочу вірити, же то не зістане записане в конґресовых документах, але же в році 2023 увидиме реалны резултаты, і мы собі будеме годны повісти, же конґрес ся одкрыв, і же ся досправды рушать допереду.

Кедь уж сьме при тім конґресі, його опередив проґрам ку річніцям реактівації Руськой Бурсы і основаня радія Лем.ФМ. В рамках того святкованя одкрыла ся і памятна табла на Руській Бурсі в Ґорлицях, на основі чого дістав будинок орґанізації мено Богдана Ґамбаля. Окрім того, же собі то тот чоловік, котрый нас передчасно і барз скоро лишыв, заслужыв, треба звернути увагу на штось інше.

Тот крок быв вызначный і тым, же Русины одкрыли памятник сучасникови, не особі, котра жыла перед 200 роками.

І то є важне. Маєме людей, котры суть близшы нашій добі, і котры собі памятникы заслужать. Памятникы собі не заслужать лем будителі з 19-го столітя. Покля хочеме вказати, же мы жыєме дале, же маєме особности, пак штораз веце буде нам треба робити памятникы тым, котрых сьме зажыли і мы.

Обявом русиньской літературы в році 2021 є про мене Александер Хуст. Кедь чітате і дашто інше як розпис высыланя богослужінь на інтернеті або іншый телевізный проґрам, і хочете чітати добру белетрію по русиньскы, пак книжка Новелы, Юморескы належыть меджі повинну літературу.

А на кінцю уж лем єден ужгородьскый екскурз. Бовт Файні Книгы, котрого довгы роком быв ґаздом Іван Петровцій, належав меджі невралґічны пункты русинства, і быв вызначным такым пунктом в Ужгороді. Тот не мож было обыйти, може єднако, як колись буфет при Театрі Александра Духновіча в Пряшові, де урядовав Василь Турок. З Петровційом ся в бовті або коло нього при пивку вели все довгы діскусії, з тым місцьом вяже ся мі много шумных спомин.

Бовт не мож было обыйти, може єднако, як колись буфет при Театрі Александра Духновіча в Пряшові, де урядовав Василь Турок.

По смерти Івана Петровція іщі вів тот склеп Василь Матола, но тот рік наш бовт дефінітівно скінчів. Видить ся мі, же з ним одышов і тот послідній видительный фалаток русиньского сердця Петровція, і решта зістала лем в нашых сердцях і споминах. Але зістане навсе.

Так ці іншак, такого місця, зо свойов шпеціфічнов атмосферов уж не буде. Єден файный бовт буде браковати.

Мілан Кундера у своїм романі Незнатя (L´Ignorance) задумує ся в єдній части над тым, як фунґують спомины. Двоми люди пережыють тото саме, але їх спомины суть іншы, выходять зо субєктівного пережытя. Навеце спомины не мають час. І тото, што сьте пережывали годину, є в спомині момент, ани не секунда, котра ся вам выбавить в голові і мате то ціле перед собов.

Вшытко ту описане были мої субєктінвы спомины коротшы як секунда, котры ся мі выбавали в голові, але переписати їх тырвало днесь цілу вічность. Но холем память служыть. Так і вам жычу добру память, бо часы, котры жыєме, собі треба запамятати.

Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm.

ТЕКСТ НАПИСАНЫЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА