Маршалок Сойму в річницю меншынового закону: «Маме такы самы права і такы самы обовязкы»

«20 років закону о нацийональных і етнічных меншынах та реґіональным языку – істория, фунґуваня і будучніст» – під такым наголовком проходила конференция в Соймі Польской Республикы, яку одкрыл Маршалок Шымон Головня.

Торжественны подіі проходили в просторах польского парляменту 4. лютого/фебруара. Закон, якій ґарантує основны права і обовязкы нацийональных меншын в Польщы, был принятый 6. січня/януара 2005 р.

Выстава в головным голю

Подія, на яку были запрошены вшыткы нацийональны і етнічны меншыны та представникы кашебского языка, якій є вызнаный як реґіональный язык, зачала ся од одкрытя выставы посвяченой поєдным меншынам. Выставу, як і цілу подію загалом, одкрыл Маршалок Головня, з якого підпертьом подія могла ся одбыти.

Як бесідувал Маршалок Сойму – «Голос меншын в Соймі, де мусит звучати голос вшыткых громадян Польской Республикы, повинен быти присутный. Хотіл бы-м вірити, што сес будинок, тот орґанізм, якій стараме ся ту творити, завсе буде для вас хыжом. В Соймі все будете мали союзника».

Выстава была одкрыта в голю, на стінах якого находят ся таблиці з іменами давных посланців ІІ Польской Республикы, якы часто належали до ріжных нацийональных меншын і страдали вчас войны за Польщу.

Выстава, яка станула в головным голю в Соймі, презентує вшыткы меншыны, якы сут вызнаны подля закону з 6. січня/януара 2005 р. Устава вызнає девят нацийональных меншын (білоруску, чешску, литовску, німецку, украіньску, жыдівску, росийску, словацку і вірменьску) і штырі етнічны меншыны (лемківску, караімску, татарску і ромску). Окрем того закон дефініює кашебскій язык як реґіональный.

Припомнийме, што єдином ріжницьом медже нацийональном а етнічном меншыном єст тото, што етнічна меншына не асоциює ся з народом зорґанізуваным во власній державі. Значыт тото, што етнічна меншына має тоты самы приметы, што інчы нациі (єст вызнана за окремый нарід), лем не має свойой власной державы.

Свою пляншету на выставі мали тіж Лемкы. Нашли ся на ній основны інформациі о лемківскій меншыні в Польщы. Окрем того, даякы меншыны презентували своі выданя – Лемкы выставили пару примірів выдавництв Стоваришыня Лемків – часопис «Бесіда», «Лемківскій Річник» ци цедечка з лемківском музиком ЛАПіТ «Ластіовочка».

Ци новелизация є конечна?

Дальшым пунктом в проґрамі святкувань 20. річниці істнуваня меншынового закону была конференция, яка одбыла ся в тзв. колюмновій сали (офіцийна назва то Сала ім. Казімєжа Пужака) – другій што до велькости сали в Соймі.

Лемківску меншыну вчас річницьовых подій репрезентували члены соспільных орґанізаций. За Стоваришыня Лемків присутны были проф. Олена Дуць-Файфер (І Заступнця Ведучого ГЗ СЛ), Євген Габура (ІІ Заступця Ведучого ГЗ СЛ), Богдан Копча (Член ГЗ СЛ) та Севериян Косовскій (Секретар ГЗ СЛ), якій выступувал гын тіж в роли репрезентанта Стоваришыня «Руска Бурса» в Ґорлицях, якє є м.ін. выдавцьом радия і інформацийного порталю ЛЕМ.фм. Музей Лемківской Культуры в Зындрановій репрезентувал Ведучый Богдан Ґоч. Участ взяла тіж др Мирослава Копыстяньска, яка засідат в Спільній Комісиі Уряду та Нацийональных і Етнічных Меншын.

В своім выступліню Шымон Головня заповіл конечніст новелизациі уставы. Бесідувал, што зложыт проєкт малой новелі. Окрему, тзв. велику новелизацию політикы плянуют провести уж по президентскых выборах. Даякы з представників меншын неохочо підходят до плянів новелизациі. Предаставникы Стоваришыня Лемків сут осторожны, кєд же не кажда новелизация може принести хосен для меншын, а окремо для етнічной меншыны, яка подля закону має такы самы права, як кажда інча нацийональна меншына.

Головня додал, што в проєкті малой новелизациі буде ішло о створіня в просторах Сойму невеликого бюра, якє буде служыло для представників меншын, соймовой Комісиі Нацийональных і Етнічных Меншын та для Спільной Комісиі Уряду та Нацийональных і Етнічных Меншын.

«Вшыткы тоты жыючы в Польщы од давна, Білорусины, Чехы, Литовці, Німці, Ормяне, Росияне, Словакы, Украінці, Жыды, а тіж етнічны меншыны, такы як Караімы, Лемкы, Ромы, Татары, кашебска соспільніст, сут абсолютно такыма самыма громадянами Польщы, як кажда інча особа польской нацийональности […]. Маме такы самы права і такы самы обовязакы. Не дост о тым припоминати, предовшыткым в тых часах, в котрых ідуча через світ фаля популизму і ксенофобіі буде ставала перед меншынами і тыма спосеред векшыны, якы розуміют, же ріжнорідніст є силом, а не слабістю, могучы вызваня» – бесідувал Маршалок.

Маршалок отримал лемківску музику

В конференциі участ взяли експерты і репрезентанты меншын, а тіж посланкы і послы, якы бесідували о значыню уставы, єй аплікациі, проблемах ци конечности новелизациі записів по 20 роках функцийонуваня уставы. Конференция была поділена на три панелі. Вельо місця посвячене было значыню едукациі в захованю і розвитку культурной достоменности меншын. На одкрытю выставы выступил тіж Міністер Внутрішніх Справ і Адміністрациі Томаш Сємоняк.

В першым панели выступувал бывшый посол білоруской меншыны Євген Чыквін, якій все добром радом і учынком підперал лемківску меншыну. В своій послідній каденциі выступувал в обороні лемківскых справ тыкаючых звороту лісів і пошкоджыня кривд в наслідстві Акциі «Вісла». В часі панелю «Фунґуваня уставы о нацийональных і етнічных меншынах та о реґіональным языку» в дискусиі голос забрала проф. Олена Дуць-Файфер, делеґатка Стоваришыня Лемків.

Пoдія в Соймі была і нагодом до ведіня бесід тыкаючых лемківскых тем. Євген Габура зміг особисто побесідувати з Маршалком Головньом, якому вручыл цедечка ЛАПіТ «Ластівочка». В тым дни присутный был тіж віцестароста польковицкого повіту Ян Войтович, якій наштоден спілпрацує з Кружком Стоваришыня Лемків в Пшемкові.

фот. архів ЛЕМ.фм, архів Стоваришыня Лемків, Полковицкій Повіт