Математіка рыбо-раків

Про пандемію сьме уж і майже забыли, же десь у Пряшові має свій центер Союз „Русинів-Українців“ Словацькой републікы, котрый дотеперь актівно діє на благо повніня цілів комінтерны із 1920-ых років і намагать ся далше українізовати Русинів. Неуспіх болить, і хоць ся днесь не мусять бояти, же їх Кремель покарать, властна програ є достаточнов мотіваційов копати з остатніх сил.

Іщі у януаровім выданю їх двотыжденника Нове життя было публіковане зверненя Централной рады до співжытелів з нагоды перепису населіня, котрый одбуде ся у 2021-ім році. Мы звыкнены, же робочов методов такзваных „Русинів-Українців“ є лож. Потвердили то вже нераз, а лож не мають проблему хосновати ани на офіціалных місцях. Но дотеперь якось втікав увазі факт, же і математіка буде будь їх слабостьов, або єй знасилнюють так само подля потребы.

Централна рада, про істоту не є нихто конкретно підписаный, знова раз учіла народ, жебы знав, за кого ся треба у переписі записати. І знова раз вытягла старый верклик о тім, як сьме єдна народностна меншына – Русины і Українці, котра є політічно поділена. Навеце звертають увагу, же они не суть проти Русинів, тадь бы были самы проти себе. Але треба зрозуміти, же Русины прияли назву Українці, і так треба писати ся за Українця. Рада пояснює, же „народне русинство“ є в порядку. Але „політічный русинізм“ є тот ворог, котрый робить на іншы державы і котрого не треба підтримовати.

Шкода страчати часу з фактом, же якыйсь союз рыбо-раків не решпектує окремо вызнаны народностны меншыны на Словакії, не решпектує конштітуцію, в котрій є заказана будьяка форма однародньованя, а спокійно мать свого представителя в народностнім выборі і орґанізація бере шумны грошы на свої актівности з бюджету україньской народностной меншыны. Кедь ся на то не звертала увага тісячраз, та ани раз.

Но за пару слов соїть пречудесна математіка, з котров робить союз, і котрой схемы рахованя суть яковсь таємніцьов.

Українізаторы хоцьде, в дусі того, же сьме „єден народ“, хоснують штатістічны даны так, же порахують людей, котры ся в переписі голосили ку Русинам і ку Українцям (то собі досправды доволюють лем они). Тот самый союз вже нераз твердив, і в тім конкретнім зверненю, же „розділіня народа“, розумій то, же ся Русины конечно могли зачати голосити ку своїй народности, в конечнім дослідку „ослабило народностну меншыну“, привело меншыну до „занепадку“.

Зато, приступме на хвілю на тоту їх математіку і зробме собі короткый екскурз до чісел.

У 1991-ім році ся Русины могли першыраз голосити за Русинів. В переписі ся приголосило 13 281 людей за Українців, і 17 197 за Русинів. Довєдна то робило 30 478 людей. В році 2011 ся приголосило ку Українцям 7 430 людей, 33 482 ся декларовало за Русинів. Довєдна то робить 40 913. Значіть, кебы сьме мали іти методов зрахованя тых двох народностных меншын, якый там занепадок, кедь сполочне чісло є высше як 20 років тому?

А перепис із 2011-го року нам давать іщі веце важных даных. Бо у тім переписі можеме видіти і чісла людей подля материньского языка. 5 689 собі записало україньскый, і аж 55 469 русиньскый материньскый язык, што довєдна робить 61 158 людей. Двараз таке чісло людей з україньскым або русиньскым материньскым языком в порівнаню з чіслом людей, котры ся приголосили ку єдній або другій народности у 1991-ім році, є досправды ослабліньом і занепадком. Лем треба попросити союз рыбо-раків, конкретно їх математічне наукове одділіня, жебы нам розкрыли тоты математічны формулації, подля котрых ся то так рахує і оцінює, же высше чісло є меншым чіслом.

Правда є така, же народностна меншына, котра ту жыє цілы сталітя як автохтонный народ, ся можливостьов писати собі свою народность – русиньску, не ослабила, а наопак, укріпила. Што єй ослабльовало і приводило до занепадку, то были рокы українізації, коли люди не хотіли писати ся за Українців, і так ся радше писали за Словаків. Зато у 1991-ім році з даколи 80-тісячовой меншыны зістало лем понад 13 тісяч тых, што ся чули быти Українцями і понад 17 тісяч тых, котры ся конечно дочекали, же можуть ся записати Русинами, котрыма были і їх предкове. Акцентую, же чісло Русинів дотеперь все росло, бо люди ся вертають ку свому.

Русины не привели народ ку ослабліню, занепадку, але ку розвитку. Быв бы їм цалком конець, кебы ся по 1989-ім році не змінила сітуація, бо Українці бы ту бізовно не росли, лем бы перешла барз скора асімілація зо Словаками.

Хто іде до занепадку, і хто може чути ослабліня, то продовжователі одказу комінтерны, українізаторы, котры видять, же їх політічне українство, гей, то оно є на русиньсых землях політічным, не русинство, вымерать. Страчають людей, і ку україньскому языку ся голосить помалы менше, як декларують, же мають членів союзу.

Знам, же чім близше буде ку перепису, тым копаня, деякых звернень, пошырьовань демаґоґії і обвиньовань з того, же Русины діють на благо даякых третіх держав, буде веце. Але такый уж звыкне быти конець аґресора, котрый чує, же то конець. Нич му то не поможе. А ани математік з нього не буде.

Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm. Жрідло фотоґрафії: Wikimedia.com

ТЕКСТ НАПИСАНЫЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА