Неє згоды лемківской соспільности на дальшу ідеолоґічну достоменностьову політику ведену Обєднаньом Лемків, на іх фальшуваня і маніпулюваня історийом.
До Вашой відомости передаєме протест, котрый был посланый до децидентів реализуючых Проґрам Активны Громадяне, взглядом проєкту Обєднаня Лемків пн. «Лемкы то мы» фінансуваного з реченого фонду.
В єдній з части проєкту Обєднаня Лемків хоче провести в стох школах (!) прелекциі про історию, походжыня, достоменніст Лемків. Не треба ся ани додумувати, яку неправду зас буде шырила тота орґанізация – старчыт войти на сайт проєкту lemkowietomy.pl і почытати зрыхтуваны нима інформацийны пакєты.
Шырокє попертя
Лемківска соспільніст та орґанізациі заанґажуваны в діяня, што мают на ціли плекати і розвивати лемківску достоменніст і культуру, не сут обоятны на поміщену гын лож. Што веце – наш протест підперло вельох выдатных науковців – специялистів зо світа в обшыри знаня о Лемках (серед них сут м.ін. історикы, социйолоґы, антрополоґы, політолоґы ци етикы), та ґрупа представників державных урядів з ріжных держав Европы.
Who is who?
Писмо, жебы підперти протест, было послане до ріжных бенефіциєнтів міністерияльных ґрантів презначеных на розвиток і захованя лемківской культуровой достоменности, а то до: Стоваришыня Лемків, Стоваришыня Лемківской Молодежы «Чуга» в Польщы, Ансамблю Пісні і Танця «Лемковина», Товариства для Розвитку Лемківской Культуры в Зындрановій, Лемківского Ансамблю Пісні і Танця «Кычера», Лемківской Едукацийной Загороды в Ґладышові, Товариства Популяризуваня Традиций і Культуры Лемків, Єпархіяльного Осередка Православной Культуры Ельпіс, Клюбу Патріотів Лемковины, Стоваришыня Лемко Тавер, Стоваришыня Промоциі Лемківской Творчости «Серенча» та Фундациі «Стара Дорога».
Список сиґнатарів протесту дає ясный переказ, кому лежыт на серци добро Лемків, Лемковины і історичной правды.
24. sierpnia 2022 r., Gorlice
PROTEST
wobec projektu „Łemkowie to my”
Działając w imieniu łemkowskiego Stowarzyszenia „Ruska Bursa” w Gorlicach oraz innych organizacji działających na rzecz ochrony, zachowania i rozwoju łemkowskiej tożsamości kulturowej, a także we współpracy ze środowiskiem akademickim zajmującym się szeroko pojętą tematyką łemkoznawczą, specjalistami w zakresie wiedzy o Łemkach (historia, socjologia, antropologia, politologia itp.) oraz przedstawicielami urzędów państwowych, którzy są sygnatariuszami niniejszego pisma, wyrażamy swój stanowczy protest wobec projektu realizowanego przez organizację Zjednoczenie Łemków pt. „Łemkowie to my”, finansowanego z Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny.
Nasz sprzeciw dotyczy sposobu realizacji projektu przez jego beneficjenta, Zjednoczenie Łemków – organizację działającą na rzecz rozwoju tożsamości ukraińskiej wśród Łemków. Na jednym z etapów realizacji ww. projektu organizacja ta planuje udać się do stu szkół i przeprowadzić w nich prelekcje na temat historii, pochodzenia, kultury i tożsamości Łemków – prelekcje, których treść stoi w sprzeczności z zapisami polskich i międzynarodowych aktów prawnych oraz z prawami człowieka.
Założeniem Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny jest wspieranie działań na rzecz różnorodności społecznej, równego traktowania i dialogu. Ideologia oraz pojmowanie tożsamości Łemków przez stowarzyszenie Zjednoczenie Łemków są sprzeczne z tymi założeniami. Zjednoczenie Łemków wielokrotnie podejmowało działania łamiące obowiązujący w Polsce i w Unii Europejskiej porządek prawny. Należy je wprost nazywać ukrainizacją Łemków. Jest to przedłużenie komunistycznej polityki i propagandy państw bloku wschodniego wobec części społeczeństwa, które identyfikowało i identyfikuje się jako łemkowska mniejszość etniczna. Opublikowane na stronie projektu „Łemkowie to my” (www.lemkowietomy.pl) informacje przygotowane w ramach pakietów informacyjnych, które mają być prezentowane szerokiemu gronu odbiorców, są przykładem manipulowania faktami i prowadzenia ideologicznej polityki tożsamościowej przez Zjednoczenie Łemków.
Działania, które zamierza podjąć Zjednoczenie Łemków (identyfikujących się jako Ukraińcy) w ramach ww. programu, w ocenie naszych organizacji w sposób bezpośredni naruszają nie tylko gwarantowane w Konstytucji w art. 35 prawo do zachowania własnej tradycji i tożsamości oraz chroniących je instytucji, ale wprost naruszają art. 5 Ustawy z dnia 6 stycznia 2005 roku o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, który zawiera bezwzględny zakaz podejmowania działań zmierzających do asymilacji mniejszości oraz zmieniania proporcji narodowościowych lub etnicznych. Zakaz ten jest skierowany zarówno przeciw próbom asymilacji do dominującej, większościowej grupy narodowościowej lub etnicznej, jak i przeciw próbom asymilacji do każdej innej grupy narodowościowej. Tym bardziej dotyczy to asymilacji do narodowości ukraińskiej, która wprawdzie na terenie RP jest mniejszością narodową, ale w sąsiednim państwie jest kilkudziesięciomilionową dominującą grupą narodowościową.
Łemkowie przez ponad 40 lat nie mogli oficjalnie deklarować swojej narodowości ani używać swojego ojczystego języka łemkowskiego. Celem komunistycznego reżimu była bezwarunkowa ukrainizacja Łemków. Po politycznych przemianach z 1989 roku Łemkowie w Polsce (podobnie jak i w innych postkomunistycznych państwach, gdzie żyli i żyją nadal) odzyskali prawa obywatelskie i narodowościowe, usankcjonowane następnie w postaci statusu mniejszości etnicznej, jako jednej z czterech mniejszości, które nie utożsamiają się z narodem zorganizowanym we własnym państwie, wymienionych w art. 2 Ustawy z dnia 6 stycznia 2005 roku o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym. Przez ostatnie 33 lata Łemkowie przebyli długą drogę związaną z ich dążeniami kulturowymi i tożsamościowymi, poczynając od zakładania i rejestrowania organizacji łemkowskich zajmujących się organizowaniem ich życia kulturalnego, przez kodyfikację języka (w tym organizację nauczania języka łemkowskiego na etapie wczesnoszkolnym oraz szkolnym – język łemkowski jest jednym z języków, które można zdawać na maturze – oraz uruchomienie filologicznych studiów wyższych pozwalających na studiowanie języka łemkowsko-rusińskiego), wydawanie łemkowskojęzycznych publikacji, funkcjonowanie prasy, na artystycznych zespołach i funkcjonowaniu w przestrzeni publicznej kończąc. O efektach odradzania się łemkowskiej społeczności świadczy też wzrost liczby osób podających łemkowską przynależność etniczną (odrębną od ukraińskiej) przy każdym Spisie Powszechnym.
Zgodnie z art. 2 ust. 3 i 4 Ustawy z dnia 6 stycznia 2005 roku o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym Łemkowie zaliczani są do mniejszości etnicznych (obok Karaimów, Tatarów oraz Romów), zdefiniowanych jako grupa obywateli polskich, która nie utożsamia się z narodem zorganizowanym we własnym państwie. Natomiast Zjednoczenie Łemków w swojej dotychczasowej praktyce działania w istocie kwestionuje tożsamość Łemków jako osobnej grupy etnicznej. Utrzymuje bowiem Zjednoczenie, iż Łemkowie są jedynie grupą etnograficzną lub regionalną w obrębie ukraińskiej mniejszości narodowej zamieszkałej jako autochtoniczna grupa na terytorium RP.
Zjednoczenie Łemków neguje istnienie języka łemkowskiego (a jest to skodyfikowany język, w którym drukowana jest m.in. prasa naukowa, np. czasopismo «Rocznik Ruskiej Bursy», znajdujące się na liście punktowanych czasopism Ministra Edukacji i Nauki), w swoich publikacjach posługują się językiem ukraińskim. Przedstawiciele organizacji publicznie określali nauczanie języka łemkowskiego w szkołach jako przedłużenie wysiedleńczej akcji „Wisła” (sic!). W statucie tej organizacji widnieją zapisy, iż jednym z jej celów jest „inspirowanie nauki języka ukraińskiego w szkołach, gdzie zamieszkuje ludność łemkowska”, co jest działaniem prowadzącym bezpośrednio do wynarodowienia Łemków, biorąc pod uwagę fakt, iż język jest jednym z najważniejszych czynników decydujących o poczuciu odrębności etnicznej.
W swoim przekazie Zjednoczenie Łemków dopuszcza się też manipulacji i fałszowania historii, czego przykładem jest m.in. informacja podana na tablicy na dworcu kolejowym w Zagórzanach upamiętniającej 70. rocznicę wysiedlenia Łemków w ramach akcji „Wisła” (na tablicy widnieje napis, iż z tego dworca wywożeni byli wyłącznie wysiedleńcy narodowości ukraińskiej, podczas gdy wywożono stamtąd głównie Łemków). Środowisko łemkowskie aktywnie protestuje przeciwko tej tablicy. Zjednoczenie Łemków, pomimo rekomendacji Instytutu Pamięci Narodowej, odmawia wprowadzenia zmian w jej treści.
Opublikowane na stronie projektu „Łemkowie to my” informacje przygotowane w ramach pakietów informacyjnych to dalsze manipulowanie faktami i prowadzenie ideologicznej polityki tożsamościowej: „Łemkowie to ludność wywodząca się z Łemkowszczyzny. Przynależą do etnosu ukraińskiego, lecz posiadają znaczną specyfikę regionalną. Nie wszyscy Łemkowie utożsamiają się z narodem ukraińskim” – to tylko jeden z wielu przykładów zawartych w materiałach przygotowanych przez Zjednoczenie Łemków opublikowanych na stronie projektu. Zgodnie z danymi Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 łemkowską narodowość zadeklarowało 5 850 osób, zaś wg danych z 2011 roku łemkowską przynależność etniczną zadeklarowało 9 641 osób; jedynie 283 osoby należące do mniejszości łemkowskiej zadeklarowały także przynależność do narodu ukraińskiego.
Historia łemkowskiej społeczności przedstawiana przez Zjednoczenie Łemków w oczywisty sposób niweczy emancypacyjne dążenia Łemków i buduje nieprawdziwy obraz łemkowskiej historii i tożsamości wśród polskiego społeczeństwa, do którego przekaz jest kierowany.
Nie zgadzamy się na retorykę prowadzoną przez Zjednoczenie Łemków, która mimo iż wpisuje się w realia minionego komunistycznego reżimu, stosowana jest również dziś, a co więcej, przejawia się w działaniach finansowanych ze środków publicznych.
Chcemy, aby respektowane były prawa wynikające z zapisów Ustawy z dnia 6 stycznia 2005 roku o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, a także innych aktów prawnych obowiązujących w Polsce i w Unii Europejskiej.
Formułując niniejszy protest, występujemy jednocześnie do decydentów Programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny z prośbą o powstrzymanie tego etapu realizacji projektu „Łemkowie to my”, który ma na celu propagowanie w szkołach zmanipulowanej ideologicznie wiedzy o tożsamości etnicznej Łemków. Uważamy taką propagandę za bardzo szkodliwą w budowaniu społeczeństwa obywatelskiego – jest ona oparta na fałszywych informacjach i zmierza do zdegradowania statusu społecznego Łemków, w jawnej sprzeczności z oficjalnym statusem prawnym naszej społeczności.
Natalia Małecka-Nowak
Przewodnicząca Zarządu Stowarzyszenia „Ruska Bursa” w Gorlicach
Sygnatariusze pisma:
Andrzej Kopcza, Stowarzyszenie Łemków
Sztyepán Ljavinyec, Światowy Kongres Rusinów
Olena Papuga, Sekretarz Stanu ds. Mniejszości Narodowych w Ministerstwie Praw Człowieka i Mniejszości oraz Dialogu Społecznego Republiki Serbii
Vera Giricz, Rzecznik Rusińskiej Mniejszości w Zgromadzeniu Narodowym Węgier
Peter Medviď, członek Rady Doradczej ds. Mniejszości Narodowych dla Rusińskiej Mniejszości Prezydent Republiki Słowackiej oraz członek Komisji ds. Mniejszości Narodowych i Grup Etnicznych przy Rządowej Radzie Praw Człowieka, Mniejszości Narodowych i Równości Płci Republiki Słowackiej
Milan Ján Pilip, członek Komisji ds. Mniejszości Narodowych i Grup Etnicznych przy Rządowej Radzie Praw Człowieka, Mniejszości Narodowych i Równości Płci Republiki Słowackiej
dr Ľuba Kráľová, Słowackie Muzeum Narodowe – Muzeum Rusińskiej Kultury w Preszowie
Jarosław Trochanowski, Zespół Pieśni i Tańca „Łemkowyna”
Piotr Trochanowski/ Murianka, łemkowski działacz i aktywista
Marta Watral, Stowarzyszenie Młodzieży Łemkowskiej „Czuha” w Polsce
Danuta i Jan Dziubynowie, Łemkowska Zagroda Edukacyjna w Gładyszowie
ks. Piotr Pupczyk, Towarzystwo Upowszechniania Kultury i Tradycji Łemków
Maria Silvestri, John and Helen Timo Foundation
dr Elena Boudovskaia, Uniwersytet Georgetown
dr Bartłomiej Chromik, Uniwersytet Warszawski
dr hab. Helena Duć-Fajfer, prof. UJ, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
dr hab. Nicole Dołowy-Rybińska, prof. IS PAN, Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk
dr hab. Stefan Dudra, prof. UZ, Uniwersytet Zielonogórski
dr Volodymyr Fenych, Użhorodzki Uniwersytet Narodowy
prof. dr hab. Henryk Fontański, Uniwersytet Śląski
dr Jerzy Gorzelik, prof. UŚ, Uniwersytet Śląski
dr Bogdan Horbal, The New York Public Library
dr Artur Jabłoński
prof. dr hab. Grażyna Jasieńska, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
dr hab. Paweł Korobczak, Uniwersytet Wrocławski
dr hab. Adela Kożyczkowska, prof. UG, Uniwersytet Gdański
dr Tomasz Kwoka, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
dr Nick Kupensky, Carpatho-Rusyn Research Center w Nowym Jorku
dr Mariann Ljavinecz, Uniwersytet Loránda Eötvösa w Budapeszcie
prof. Paul Robert Magocsi, Uniwersytet Toronto
dr hab. inż. Paweł Małecki, prof. AGH, Akademia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica w Krakowie
dr Przemysław Mazur, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie
dr Daniel Nowak
prof. dr hab. Justyna Olko, Uniwersytet Warszawski
dr hab. Tomasz Wicherkiewicz, prof. UAM, Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Smithsonian Institution – National Museum of Natural History w Waszyngtonie
dr Anna Plišková, Uniwersytet Preszowski w Preszowie
dr Przemysław Pawelec, Uniwersytet Wrocławski
doc. Valerii Padiak, Uniwersytet Preszowski w Preszowie
prof. dr hab. Andrzej Zięba, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Do wiadomości:
Marcin Wiącek, Rzecznik Praw Obywatelskich
Błażej Poboży, Podsekretarz Stanu, MSWiA, współprzewodniczący KWRiMNiE
Andrzej Rudlicki, Dyrektor Departamentu Wyznań Religijnych oraz Mniejszości Narodowych i Etnicznych, MSWiA
Andrzej Marciniak, Radca w Wydziale Mniejszości Narodowych i Etnicznych w Departamencie Wyznań Religijnych oraz Mniejszości Narodowych i Etnicznych
Andrzej Sosnowski, Zastępca Dyrektora Departamentu Wyznań Religijnych oraz Mniejszości Narodowych i Etnicznych, MSWiA, sekretarz KWRiMNiE
Tomasz Rzymkowski, Sekretarz Stanu, Pełnomocnik Rządu ds. kształcenia ogólnego i nadzoru pedagogicznego, MEiN
Zdzisław Bujanowski, Dyrektor Centrum Edukacji Artystycznej
Grzegorz Kuprianowicz, Współprzewodniczący KWRiMNiE
Łukasz Kmita, Wojewoda Małopolski
Ewa Leniart, Wojewoda Podkarpacki
Barbara Nowak, Małopolski Kurator Oświaty
Małgorzata Rauch, Podkarpacki Kurator Oświaty
Maria Gubała, Starosta Powiatu Gorlickiego
Jan Przybylski, Wójt Gminy Gorlice
Czesław Rakoczy, Wójt Gminy Lipinki
Karol Górski, Wojt Gminy Ropa
Małgorzata Małuch, Wójt Gminy Sękowa
Zbigniew Ludwin, Wójt Gminy Uście Gorlickie
Rafał Kukla, Burmistrz Miasta Gorlice
Mirosław Wędrychowicz, Burmistrz Biecza
Adam Pawluś, Starosta Powiatu Jasielskiego
Marcin Bolek, Wójt Gminy Dębowiec
Kazimierz Miśkowicz, Wójt Gminy Krempna
Grzegorz Bara, Wójt Gminy Nowy Żmigród
Andrzej Stachurski, Wójt Gminy Osiek Jasielski
Grzegorz Garczyński, Starosta Powiatu Krośnieńskiego
Andrzej Bytnar, Burmistrz Gminy Dukla
Adam Dańczak, Wójt Gminy Jaśliska
Witold Kocaj, Wójt Gminy Iwonicz-Zdrój
Wojciech Farbaniec, Burmistrz Gminy Rymanów
Stanisław Chęć, Starosta Powiatu Sanockiego
Marek Bańkowski, Wójt Gminy Bukowsko
Roman Bzdyk, Wójt Gminy Komańcza
Anna Hałas, Wójt Gminy Sanok
Magdalena Gajewska, Wójt Gminy Zarszyn
Marek Kwiatkowski, Starosta Powiatu Nowosądeckiego
Andrzej Stanek, Wójt Gminy Kamionka Wielka
Jacek Migacz Wójt Gminy Grybów
Paweł Fyda, Burmistrz Miasta Grybów
Jan Golba, Burmistrz Miasta i Gminy Uzdrowiskowej Muszyna
Piotr Ryba, Burmistrz Krynicy-Zdroju
Dariusz Chorużyk, Burmistrz Piwnicznej-Zdroju