Річниця Сондерактіон Кракау
Вчера, то є 6 листопада, минула 74. річниця німецкой пацифікацийной акциі скєруваной проти середовиску вченых в Польщы. Сондерактіон Кракау было докладні заплянуваном акцийом зо стороны гітлєровців – найперше брутальні заарештувано 183 професорів, якых під претекстом дослідничого одчыту скликано 6 XI 1939 рока до салі Коллеґіюм Новум Ягайлоньского Університету, а наступні, по короткым осаджыню во вязниці на Монтелюпіх, перевезено до концентрацийного табору в Сашенхаузен. Так брутальний атак на польску інтеліґенцию выкликал медженародны протесты, скутком чого гітлєровці выпустили 101 увязненых, вельо з них єднак, вымученых таборовыма варунками, скоро вмерло.
Єдным з увязненых вченых был Русин – Іван Гарайда (вр. в 1905 році в Зарічові на Мадярах, вмер в 1944 в Ужгороді). І. Гарайда был лінґвістом, педаґоґом, тлумачом, выдавцьом, редактором, а передовшыткым – русиньскым освітительом.
Был м.ін. головом Подкарпатцкого Общества Наук, выдавцьом літерацкого публіцістично-етноґрафічного часопису Литературна недђля, місячника Руська молодеж, Великого сельско-господарьского календаря, тридцетьох книжок Народна библиотека і вельо інчых. Разом з Н. Лелекачём лышыли по собі Библиоґрафию подкарпмтской руськой историђ литературы, Библиоґрафию подкарпатской руськой литературы, Загальну библиоґрафию Подкарпатя.
Єдным з важнійшых його діл было выданя в 1941 році Ґраматыкы руського языка. Іван Гарайда виділ потребу кодифікациі норм русиньского языка і утворіня універсальной ґраматыкы для Русинів, зато рішыл выдати книжку, котра буде доступна і для простых люди і для інтеліґенциі – для вшыткых тых, котры хотіли ся саморозвияти. Ґраматыка тота стала ся стандартом для цілой Підкарпацкой Руси.
