Рітуалны танці

Так сьме ся дізнали, што Польща робить злі у меншыновых вопросах. Так само сьме ся дізнали, што бы Польща мала робити. Не чекайте одповідь з конкретным планом од Польщі. Так як і іншы державы, і Польща то правдоподобно зохабить на самоспад.

Недавно быв публікованый репорт, котрый приготовила комісія експертів Рады Европы, якый дотулять ся дотримованя Европской харты реґіоналных або меншыновых языків. Польща є сіґнатарьом той харты од 2009-го року, значіть і Варшава, так як і іншы сіґнатарі, є періодічно контрольована.

З документу видіти, же експерты при тереннім аналізованю натрафили на много проблем, котры пак ясно выраховали.

Меншынове школство, меншыновы медії, присутность меншыновых языків у публічных медіях а цілковово в публічнім просторі, хоснованя меншыновых языків як урядных языків, але і недостаткы в означінях сел ці міст в меншыновых языках, то найголовнішы крітічны пункты, котры ся експертам не аж так люблять. Скоріше наопак, крітіковали стан в тых областях.

Кедь правду повісти, такы репорты Рады Европы ниґда про меншыны не принесуть нич нове. І є абсолутно єдно, о котру країну іде. Подобно є то і на Словакії.

Тото вшытко, што ся до репорту дітане, суть діла, о котрых меншны жыючі в тій країні барз добрі знають. А експерты і бісідують при творіню того документу, моніторінґу, з представителями меншын.

Рекомендовати вам можу татарчаны пирогы на обід, но покля ся бавиме о меншыновых правах, пак треба ясно бісідовати о порушованю прав.

За позітівум, кедь ся тоты проблемы дістануть до репорту з моніторінґу, бы сьме з боку меншын могли раховати, же теперь є то чорне на білім! Теперь то ясно хтось назвав, вышмарить то на очі нашым властям, вкаже їм, же маєме правду, же нашы пожадавкы суть оправданы!

З другого боку є неґатівом то, же у векшыні припадів высше спомянуте є так вшытко, што ся стане.

Гей, експерты моніторують дотирмованя харты, а ку харті обовязала ся, добровольно, держава. Лемже механізмы на то, жебы Рада Европы могла Варшаву, Братіславу, докінця і Київ, до дачого притиснути, властно ани не існують. А кедьже не існують, в моніторінґах пак ниґда не чітаме о тім, што має змоніторована країна обовязок зробити, але діпломатічно чітаме о „рекомендаціях“.

Рекомендовати вам можу татарчаны пирогы на обід і ковбасу на вечерю, покля ся ня позвідате, што мате їсти. Но покля ся бавиме о меншыновых правах, о языковых правах меншын, пак треба ясно бісідовати о порушованю прав, а о потребі безодкладного рішіня, котрым бы тото порушованя перестало. А треба мати механізмы на то, в тім припаді з боку Рады Европы, жебы то досправды было і реалізоване.

Покля зіставаме, а нелем в Польщі, на уровни рекомендацій, пак не чекайме, же по моніторінґу, котрый не вызерать аж так ружово, Варшава покаять ся і такой зачне рішыти спомянуты недостаткы. Тоты проблемы предсі не суть новы, а не покаяла ся ани по попередніх моніторінґах.

Моніторінґы мі припоминають рітуалны танці, котры нас на момент наповнять евфорійов. Періодічно прийдуть до країны експерты, котры зачнуть танцьовати на меншыновім паркеті. Ніт, не є то лем їх танець, они нас возьмуть до танця. Чують нашы проблемы! Тот обряд просто мусить повторяти ся, бо то є сімбол нашого звязу! А пак одыйдуть, а зістане папірь із рекомендаціями.

По остатнім моніторінґу то правдоподбно Польща, так як і дотеперь, зохабить на самоспад. То не значіть, же ся нич не може зліпшыти. Але не чекайме на основі рекомендацій зміну політікы. То, што ся подарить, буде веце щастя меншын як досправдова меншынова політіка.

Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm.

ТЕКСТ НАПИСАНЫЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА