Рукы гет

Матиця словацька є найстарша словацька културна орґанізація заснована іщі в році 1863. Єдным із співоснователів той інштітуції быв докінця і русиньскый будитель Адолф Добряньскый, котрый мав щіры односины із словацькыма будителями. Докінця в його обыстю мала быти на початку канцеларня, або єдна з першых. Не є то нич чудне. Словацькым будителям ішло втогды єднако так як і нашым о то, жебы народ міг ся еманціповати, розвивати, жебы были признаны його права. Не знам, ці бы днесь давав Добряньскый просторы як раз тій орґанізації.

Матиця словацька має у своїм пописі роботы розвивати словацькый патріотізм, укріпляти народне усвідомліня Словаків, документовати, хоронити, сприступньовати народну културну дідовизну Словаків ітд. На тоту свою діялность бере немалы грошы прямо із державного розрахунку словацькой державы, з котрой фінанцує або дофінанцує і свої центры мімо Словакії. Про інформацію, в році 2016 Матиця, значіть єдна орґанізація, господарила із 2-ма міліонами евр. Народностны меншыны, котрых є на Словакії вызнаых 15, господарили із 3,8 міліонами евр. Не бісідую о тім, же много із того, што днесь робить Матиця Словацька на Словакії, роблять і далшы державны ці іншы інштітуції і орґанізації. Што собі не зроблять меншыны, не зробить нихто.

Але не тото є основне. Покля бы Матиця словацька робила тото, што має у своїм пописі, не видів бы єм в тім жаден проблем. Проблемом є, же омного веце може чоловік в остатніх роках чути о Матиці в повязаню зо вшыткым іншым, лем не з тым, што бы мала робити.

Як переферію проблемів спомяну то, же Матиця здобыла за колаборацію з бывшым премєром Словакії, Владиміром Мечіяром, друкарню за єдну коруну, де ся потім, як на то пізніше пришли медії, друковало… но повічме тому „преса про дорослых“. Народный скарб, котрый ся рокы зберав, де были десяткы міліонів корун, кілоґрамы золота, стрібра і далшы цінности – счезнув. І могли бы сьме продовжовати. А іщі все бы єм над Матицьов не ламав паліцю. Но суть граніці, котры суть про мене вже дакус вельо.

Матиця словацька вже нераз вказала, же міджі своїма членами має прихыльників фашістічного Словацького штату із років 1939 – 1945 і його презідента Йозефа Тіса. Ниґда ся од тых членів не діштанцовала, хоць як орґанізація была на тоту тему тихо. Тихо в смыслі, же не обгайовала Словацькый штат. Но на другім боці в році 2008 выдала памяти Конштантіна Чулена, діятеля із епохы фашістічной державы, в котрых ся ображають євангелиці, Жыды або Чехы. Притім то было выдане без позначкового апарату, значіть без будьякых крітічных пояснінь. Так само выдала памяти шефа Глинковой ґарды Александра Маха, дала грошы і на выданя некрітічной книжкы о далшім вызначнім представительови фашістічного режіму Каролови Сидорови.

Нечудо потім, же в тій орґанізації так нашов місце і такый Маріян Мішун, котрый быв докінця председом містной орґанізації в Пухові а кандідовав за депутата до словацького парламенту на кандідачнім списку фашістічной партії Маріяна Котлебы. Правда, Матиця му позаставила членьство, кідь на то звернули увагу медії, но є принайменшім чудне, же веджіня Матиці не знало довтогды, кого має на так важнім місці, якым є председа містной орґанізації.

Но покля была Матиця дотеперь алібістічно тихо коло вшыткых тых контроверзных справ, теперь мовчаня переломила. Нанещастя не в позітівнім світлі.

Перед дакілько днями публіковала на сайті Youtube, під совїм офіціалным контом, тота патріотічна словацька орґанізація відео, в котрім ясно обгаює Словацькый штат і презідента Тіса. Майже пятьминутове відео ся намагать о алтернатівну історію в смыслі – што бы было, кібы… І так ся дізнаваме, же Тісо властно захранив Словаків, докінця бы без нього і його режіму не было ани Словацьке народне повстаня. Жыды? Самособов, є нам то жаль, але і так бы їх вывезли. А Чехы бы нам взяли западну Словакію. А Польща север, а… Єдным речіньом: Дякуйме Богу, же сьме мали фашістічну державу і нашого презідента Тіса. Будьме на то горды.

Відео принесло міджі людми на Словакії неґатівны реакції. Неєден чоловік ся просив, ці на тото діставать Матиця Словацька державны міліоны, жебы прославляти фашізм. Матиця Словацька наперед відео обгайовала, днесь, по великім тиску медій і людей, было відео стягнуте із інтернета. Но і напрік тому ся уж Матиця, холем його веджіня, ясно одкрыло. То, што сьме собі многы давно думали, теперь ясно веджіня Матиці вказало. І тото ся вже стягнути не дасть.

Кідь выникала Матиця, была то цалком іншака орґанізація. Орґанізація, котра хотіла права про свій народ і розвивати го. Не утисковала другых. Днесь, кідь мають Словаци властну державу, обгаює злочінецькый режім, котрый брав права і жывоты іншым. Днесь то не є тота Матиця, котру співосновав Добряньскый. Днесь бы їм істо не дав свої просторы на канцеларню. Думам, же од такой орґанізації бы дав Добряньскый рукы гет. Так, як каждый розумный чоловік.

Жрідло фотоґрафії: Wikipedia.

(Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радіа lem.fm.)

ТЕКСТ НАПИСАНИЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА